گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

بررسی کتاب های آموزش سازدهنی در ایران (۴)


کتاب سوم: خودآموز سازدهنی: کتاب اول (دیاتونیک ۴۸ سوراخ یا ترمولو)

کتاب فوق اولین کتاب از مجموعه سه جلدی با عنوان “دوره جامع آموزش سازدهنی” می باشد که به وسیله انتشارات سرود در سال ۱۳۸۰ منتشر شده است. مولف کتاب آقای منصور پاک نژاد (متولد ۱۳۴۱ ) است که از نوازندگان و مدرسان باسابقه سازدهنی هستند .

این کتاب اولین کتابی بود که در سال های اخیر جهت آموزش سازدهنی در ایران منتشر شد و هم اکنون در بسیاری از آموزشگاه ها تدریس می شود. کتاب به همراه یک CD صوتی عرضه شده که با همکاری شرکت نوای همایون تهیه شده است. این CD با آهنگ Shadow of Your Smile با اجرای Toots Thielemans شروع می شود و حاوی اتودهای تمرینی و ۱۸ آهنگ موجود در متن کتاب است.

بهتر بود در کنار آهنگ های کتاب شماره Track مربوطه بر روی CD آموزشی نیز ذکر می شد. این قطعات با یک سازدهنی ترمولوی معمولی و بدون همراهی ساز دیگری ضبط شده اند که به هنرجو امکان شنیدن صدای خالص سازدهنی را داده است. اما آهنگ های اضافی که در دنباله CD گنجانده شده فوق العاده است!

در انتهای CD آهنگ “رقص مردگان” را با اجرای گروه Jerry Murad’s Harmonicats می شنوید که نمونه شاخصی از اجرای “گروه های سازدهنی” یا Harmonica Bands است. با اینکه امروزه گروه نوازی سازدهنی کمتر مرسوم است، در سال های ۱۹۳۰ تا ۱۹۵۰ بویژه در ایالات متحده رواج بسیار داشت. درواقع این دوره را “عصر طلایی سازدهنی” در آمریکا نامیده اند و یاد کردن از آن هم بی مناسبت نیست.

در آن دوره حداقل ۲۰۰۰ گروه سازدهنی در ایالت های مختلف تشکیل شده بود که برخی به شهرت ملی رسیده بودند. مشهورترین این گروه ها یک گروه سه نفره بود به نام The Harmonica Rascals به سرپرستی نوازنده و محقق برجسته هارمونیکا Borrah Minevitch که گروه نوازی سازدهنی را با اجرای نمایش های کمدی (اغلب به شیوه Slapstick ) درهم آمیخته بود و در طی سال های ۱۹۳۵ تا ۱۹۴۳ در یک برنامه رادیویی هفتگی نیز حضور داشت.

اما با شروع جنگ جهانی دوم و تحریم واردات کالا از آلمان (که مقر کمپانی Hohner بود) عملا از رواج گروه های سازدهنی به شدت کاسته شد. گروه های آماتور از هم پاشیدند و گروه های حرفه ای به گروه های کوچکتر (عمدتا تریو) تبدیل شدند. مهمترین گروه این دوران همین گروه سه نفره The Harmonicats بود. آهنگ Peg O’ My Heart که در سال ۱۹۴۷ توسط این گروه عرضه شد، توانست به مدت ۲۶ هفته در صدر جدول Billboard قرار بگیرد و در پایان هم به پرفروش ترین آهنگ سال بدل شود. به قسمتی از این آهنگ گوش دهید.

audio file
Peg O’ My Heart

در این گروه معمولا Jerry Murrad نواختن سازدهنی کروماتیک بر عهده می گرفت، Don Les سازدهنی بیس می نواخت و Al Fiore هم با سازدهنی مخصوص آکورد همراهی می کرد. گروه Harmonicats تا سال ها بعد فعالیت می کرد و ۳۶ آلبوم نیز ضبط کرد اما “عصر طلایی” سازدهنی سپری شده بود و توفیق تاریخی آن دوران دیگر تکرار نشد.

بعد آز آهنگ مربوط به Harmonicats دو آهنگ با اجرای نویسنده کتاب می شنویم که اولی آهنگ “نوبهار آرزو” است ساخته استاد روح ا… خالقی و دومی آهنگ “رویای ناآرام” ساخته آقای پاک نژاد. هر دو آهنگ اجرای زیبایی دارند و توان نوازندگی مولف کتاب را به خوبی نشان می دهند.

کتاب برای سازدهنی ترمولو تنظیم شده است و با توضیح در مورد نحوه صحیح نگه داشتن سازدهنی و نواختن تک سوراخ ها شروع می شود. سپس به آموزش خطوط حامل، شناخت نت ها و ارزش زمانی آن ها پرداخته و تمرین های مقدماتی برای شناخت نت ها روی سازدهنی و جابجا شدن بین نت ها آورده شده است. اولین آهنگ ارائه شده آهنگ محلی “مستم مستم” است.

به نظر می رسد که تلاش نویسنده بر بومی کردن یا ایرانی کردن سازدهنی ترمولو بوده به گونه ای که از ۱۸ آهنگ موجود در کتاب ۷ عدد خارجی و ۱۱ تای آن ها ایرانی یا محلی هستند. از آهنگ های جالب ایرانی می توان به خواب های طلایی، جمعه (از آثار مرحوم فرهاد مهراد) و ژیلا اشاره کرد. آهنگ های جالب خارجی هم شامل Meadowland و Lambada است. ضمن اینکه (مومان دوم)کنسرتوی آرانخوئز (Concierto de Aranjuez) اثر جاودانه Joaquin Rodrigo برای سازدهنی تنظیم و ساده نویسی شده که هنرجویان از آن لذت خواهند برد. به بخشی از این کنسرتو با اجرای Larry Adler توجه کنید.

audio file
Aranjuez

آهنگ آخر کتاب برگرفته از “چهار مضراب ماهور” (اثر استاد ابوالحسن صبا) است که حالت ریتمیک دارد و هنرجویان می توانند برای بالا بردن سرعت نوازندگی خود از آن کمک بگیرند.

تکنیک های اشاره شده در کتاب شامل نواختن تک سوراخ و جفت سوراخ (که صدای خاص سازدهنی ترمولو را تولید می کند) ، ویبره دست (یا در واقع Hand Tremolo ) ، کمک گرفتن از بینی برای تنظیم نفس و در نهایت تکنیک Bending است.

در این کتاب هم مانند کتا ب های قبلی توضیحات اندکی راجع به تکنیک ها آورده شده و نام تکنیک ها به زبان انگلیسی ذکر نشده است. از مزایای کتاب این است که نویسنده غیر از آهنگ ها، چند اتود هم برای تمرین بیشتر هنرجویان طراحی کرده است.

در ضمیمه کتاب انواع مختلف سازدهنی های ساخت شرکت آلمانی Hohner (بزرگ ترین شرکت تولید کننده سازدهنی در اروپا و آمریکا) با تصویر رنگی برای خوانندگان تشریح شده که می تواند منبع مناسبی برای آشنایی با انواع سازدهنی باشد. در پایان هم به منابع استفاده شده در تالیف کتاب اشاره شده است.

دیدگاه ها ۴

بیشتر بحث شده است