گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

از موسیقی شناسی زیستی تا آواز میکروتونال پرندگان (۱)

موسیقی شناسی زیستی یا Biomusicology مطالعه موسیقی است با دیدگاهی زیست شناسانه. از آنجائیکه موسیقی نماد رفتار موجودات زنده مانند انسان است پس می توان بین زیست شناسی و موسیقی پلی زد که این پل همان موسیقی شناسی زیستی است. یک موسیقی شناس زیستی باید احاطه کامل بر زیست شناسی و موسیقی داشته باشد تا بتواند دریکی از چند گرایش آن فعالیت کند:

موسیقی شناسی تکاملی شامل بررسی پیدایش موسیقی از دید روانشناسی تکاملی ٬ بررسی موسیقی حیوانات و …
موسیقی شناسی عصبی شامل بررسی فرایند های شکل گرفته در مغز و سیستم عصبی در رابطه با موسیقی
موسیقی شناسی انطباقی شامل بررسی کارکرد و فایده موسیقی و مظاهر موسیقی و رفتار موسیقایی در سطح جهان
موسیقی شناسی زیستی کاربردی گرایش دیگری است که تلاش دارد بینشی زیست شناسانه برای موسیقی درمانی ٬کاربرد موسیقی در افزایش یادگیری ٬ تاثیر موسیقی در بهینه سازی رفتار جمعی و …..فراهم نماید.

یکی از دانش های برخاسته از موسیقی شناسی زیستی ٬ موسیقی شناسی جانوری Zoomusicology است که مطالعه جانورشناسی است با دیدگاهی موسیقی شناسانه. در این دانش جنبه های موسیقایی اصوات تولیدی توسط جانوران مورد بررسی قرار می گیرد. موسیقی شناس جانوری Dario Martinelli موضوع این دانش را بررسی زیبا شناسانه ارتباط صوتی بین حیوانات عنوان می نماید. پاره ای از نظریات مطرح در این دانش عبارتند از :

– این انسان است که تصمیم می گیرد آرایه های صوتی با منشا انسانی و غیر انسانی را موسیقایی یا غیر موسیقایی بداند: JeanJacques Nattiez

– اگر حضور موسیقی در بین موجودات دیگر پذیرفته شود آنگاه باید در تعاریف موجود از موسیقی تجدید نظر کرد: FrançoisBernard Mâche . او نشان داد که آواز پرندگان بر اساس تکرار Repetition و Transformation شکل
می گیرد.

در همین رابطه تعدادی از آهنگسازان مانند Shinji Kanki باساخت موسیقی برای دلفین ها ٬ Jean-Philippe Rameau با قطعه The Hen ٬ Camille Saint-Saëns با قطعه کارناوال حیوانات ٬ تاثیر موسیقایی اصوات جانوران را در ساخت موسیقی نشان داده اند.

باید گفت که تولید صدا در حیوانات بیشترجنبه ارتباطی دارد. ارتباط نوعی رفتاراست تا بر رفتارجاری یا پاسخ رفتاری موجود دیگر تاثیرگذارد . مطالعه رفتار موجودات را Zoosemiotics نامند. یکی از بهترین نمونه های کارکرد رفتاری تولید صدارا می توان در بین پرندگان یافت کرد.جنس نر در بین پرندگان اغلب جهت همسر یابی و تعیین محدوده خود آواز سر می دهد گرچه می توان همسرایی نر و ماده را نیز مشاهده نمود. کیفیت آواز نشان دهنده قدرت پرنده نر است.

طبق پاره ای از تعاریف موجود در پرنده شناسی Ornithology ٬ آواز پرنده Bird song معمولا اصوات طولانی دلپذیری است که به گوش خوش آیند می اید, و دارای ساختاری تکراری است٬ درحالی که اصوات کوتاه را Call می نامند. آواز معمولا حالتی عاشقانه داشته در حالیکه Call ابزاری آگاهی دهنده و ارتباطی است. پرنده آواز را معمولا در حالت نشسته سر می دهد اما بعضی از گونه ها در حال پرواز نیز نغمه سرایی می کنند.

بخش تولید صدا در پرندگان را Syrinx نامند. این بخش در انتهای نای قرار داشته و بر اثر ارتعاش پرده Medial tympanic به حالت رزونانس در می اید. این پرده بر اثر فشار هوا به ارتعاش در می آید. با تغییر کشش و فشار هوا حجم و ارتفاع صدا تغییر
می کند. از طرفی بعضی از گونه ها توانایی کنترل دو جانبه بخش تولید صدا را داشته به این ترتیب می توانند در یک لحظه دو صدا تولید کنند.

محدوده شنوایی پرندگان بین ۵۰ هرتز تا بیش از ۲۰ کیلوهرتز قرار دارد که بهترین حالت شنوایی آنان بین ۱ تا ۵ کیلو هرتزقرارد ارد.
به نظر می رسد صدای پرندگانی که در جنگلهای انبوه زندگی می کنند فرکانس بمتر داشته و از صدای زیر- فرکانس پرندگان نواحی علف خیز کش دار تر است. از طرفی در نواحی شهری صدای پرندگان زیر تر و بلند تر است.

آواز هر گونه از پرندگان مختص به خود بوده و از گونه دیگر متفاوت است و هر عضوی از جمعیت گونه بر اثر آموزش می تواند با حفظ مشخصات اصلی صوتی گونه٬ صدای خاص خود را داشته باشد. جهت شنیدن صدای پرندگان می توان به سایتهای مرتیط مانند نمونه های زیرمراجعه نمود :

math.sunysb.edu

math.sunysb.edu

kiwi-wildlife.co.nz

شاهین مهاجری

شاهین مهاجری

متولد ۱۳۵۰ تهران
لیسانس زمین شناسی، دانشگاه تهران، ۱۳۷۴
نوازنده و محقق تمبک و میکروتونالیست

دیدگاه ها ۵

  • من با این که موسیقی نزد جانوران (به خصوص پردنگان) موجود است موافقم. برای مثال: آواز قوقولی قوقو خروس ها را حتما شنیده ایم. این آواز را می توان با دستگاه چهارگاه تطابق داد. یا مثلا من هر وقت قسمت اوج دستگاه ها (به خصوص چهارمضراب هایشان و به خصوص بیداد همایون) را می زنم پرنده های باغ روبروی خانه مان به وجد می آیند و آواز سر می دهند و … .
    اما شاید انسان این آواها را از پرنده ها گرفته باشد و این وجد آن ها به خاطر انعکاس صدای آشنای آنها به شکل مطلوب تری است.

بیشتر بحث شده است