گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

نظری به دسته ‏بندی وزن‏ ها در موسیقی موزون (۱)

نظری به دسته ‌بندی وزن ‌ها در موسیقی موزون (متریک)
اشاره
دسته ‌بندی پدیده ‌ها و ارائه ‌ی تعاریف دقیق از اساسی ‌ترین اصول روش شناخت علمی است (فاطمی ۱۳۹۲: ۹). تبین نظری هر پدیده ‌ای به جهت درک و دریافت بهتر از آن پدیده صورت می ‌گیرد. پس هر چه میزان انطباق تعاریف و دسته ‌بندی ‌ها با واقعیت عملی آن پدیده بیشتر باشد، و درصد انطباق بالاتری با پدیده ‌ی مورد مشاهده داشته باشد، تبین نظریِ صورت گرفته دقیق ‌تر و مقرون به صحت بیشتر است. این موضوع اصل پوشش حداکثری برای گزاره ‌های علمی نام دارد (کاپالدی ۱۳۹۰: ۳۹۲) که نشان از تقسیم ‌بندی ‌ای جهان ‌شمول می ‌تواند باشد (Toussaint 2013: 39). همچنین تعاریف و نظریه ‌ها در علوم مختلف مدام مورد بازنگری و در صورت لزوم مورد اصلاح قرار می ‌گیرند (مَگی۱۳۸۹: ۲۲۲).

مقدمه
موضوع این مقاله شامل انواع وزن ‌های معینِ ثابت یا معینِ متغیر است و وزن آزاد خارج از این بررسی است. من در پی اصلاح دسته ‌بندی موجود و معمول در مورد وزن ‌های موسیقی هستم و قطعاً مدعی کشف و یا ابداع جدیدی دراین باره نیستم فقط فکر می ‌کنم بررسی و دسته ‌بندی وزن ‌ها نیاز به انتظام مجدد دارد.

در این راه تاریخِ تحول این موضوع از حوزه ‌ی بررسی این مقاله بیرون است، شناخت، دسته ‌بندی و تجزیه وتحلیل رایج در نظریه ‌ی ریتم و وزن معاصر در موسیقی غربی به همراه وزن ‌های موجود در موسیقی سایر نقاط جهان مد نظرم است که احتمالاً می ‌توان از آن برای الگویی جهان ‌شمول استفاده کرد.

همچنین برای این بررسی در ابتدا تغییرات تدریجی و یا یک باره ‌ی سرعت قطعاتِ (نوسانات سرعت) موسیقی موزون در نظر گرفته نشده است. زیرا لازمه ‌ی چنین بررسی ‌ای مقدمتاً ثابت انگاریِ سرعتِ رویدادهای صوتی است (Kvifte2007: 74)؛ ضمناً مسئله ‌ی سرعت اگرچه در پیوند با وزن و احساس وزن است ولی به هر حال مفهوم و مقوله ‌ای دیگر است. در نهایت اینکه در اینجا بررسی من معطوف به تحلیل وزن در طبقه ‌ی میانی (Middle Level) آن است. پس وزن در حالات کلان (Hypermeter & Upper Beat Levels)، سطوح مختلفِ تقسیم پولساسین ‌ها (Lower Beat Levels)، ترکیبات مختلفِ همزمان ریتم ‌ها (Poly Rhythm) و همچنین رابطه ‌های عمودی وزن ‌ها (Poly Meter) مد نظرم نیست.

من هم نظر با تِلف֯ کیفته « می ‌خواهم اعلام کنم که گونه ‌شناسی ‌های بهتری برای مترها نسبت به آنچه در نت ‌نویسی غربی موجود است، احتیاج داریم»(Kvifte2007: 81). بنابراین دسته ‌بندی وزن ‌ها در موسیقی موزون نیاز به بازبینی دارد زیرا در هیچ ‌کدام از دسته ‌بندی ‌هایِ منابعی که در ادامه معرفی و بررسی شده ‌اند، که برخی از آنها از اصلی ‌ترین منابع در حوزه ‌ی ریتم و متر هستند، دسته ‌بندی جامع و مانعی انجام نشده است و شامل تمامی انواع موسیقی ‌های موزون نیست؛ که همین موضوع ایجاد کج ‌فهمی ‌هایی را در ادراک، تدریس و تفهیمِ وزن ‌های مختلف کرده است.

هادی سپهری

هادی سپهری

متولد ۱۳۵۶ تهران
فوق لیسانس اتنوموزیکولوژی از دانشگاه هنرهای زیبا اتنوموزیکولوگ و نوازنده تار، سه تار، دیوان، دف و تنبک

۱ نظر

بیشتر بحث شده است