علیرضا میرعلی نقی
پیرنیا، داوود، ادیب، موسیقی شناس و بنیانگذار و مبتکر سلسله برنامه های «گلها» در رادیو تهران (۱۳۳۴ـ ۱۳۴۴ ش). نخست نزد پدرش، حسن پیرنیا * (مشیرالدوله)، و برخی استادان زمان به تحصیل پرداخت (ترقی، مصاحبه، تیر ۱۳۶۸) و تحصیلات بعدی را در مدرسه سن لوئی تهران و سپس در سویس ادامه داد و در رشته حقوق فارغ التحصیل شد. پیرنیا، همزمان با تحصیل در حقوق، با موسیقی کلاسیک اروپایی آشنا گردید، و در بازگشت به ایران به استخدام وزارت دادگستری درآمد و کانون وکلا را بنیان نهاد. سپس به وزارت دارایی منتقل شد و در این وزارتخانه، اداره احصائیه (آمار) را تأسیس کرد. آنگاه در نخست وزیری، ریاست بازرسیِ کل کشور را بر عهده گرفت و تا معاونت نخست وزیری پیش رفت (نواب صفا، مصاحبه، مرداد ۱۳۷۸).
پیرنیا در اوایل دهه ۱۳۳۰ش از کار اداری کناره گرفت و یکسره به مطالعه ادب فارسی پرداخت. در همین اوان و مقارن با تحول در تجهیزات فنی و برنامه ریزی در تولید رادیو به این سازمان راه پیدا کرد (ملاح، مصاحبه، دی ۱۳۶۷). او طرحی برای تولید برنامه ای بر اساس آمیزش شعر و موسیقی ایرانی پیشنهاد کرد که پذیرفته شد. اولین برنامه، با عنوان «گلهای جاویدان »، با همکاری ابوالحسن صبا و مرتضی محجوبی ضبط شد که دربرگیرنده قطعاتی برای ساز تنها، آواز همراهِ ساز (بدون قطعات ضربی) و اشعار متنوعی بود که یک یا دو گوینده آنها را قرائت می کردند. در بعضی برنامه ها، شرح حال شاعر و اظهار عقیده ای درباره سبک و سیاق شعر او بیان می شد و در واقع، موسیقی محملی برای معرفی شعر کلاسیک فارسی و شاعران بزرگ ایران بود. پیرنیا در تهیه این برنامه ها از وجود بهترین تکنوازان و آهنگسازان و خوانندگان آن زمان بهره می گرفت.
برنامه گلها در سالهای زوال اصالت موسیقی ایرانی، عامل مهمی در مبارزه با این پدیده بود و با ضبط صدها حلقه نوار از آثار سازی آوازی ارکستریِ هنرمندان بزرگ، یک دوره کامل از فرهنگ صوتی فراهم آورد. پیرنیا در تمام مراحل تهیه برنامه، از انتخاب شعر تا انتخاب آهنگساز و نوازنده و خواننده و ضبط و نظرخواهیهای فراوان از استادان فن، حضور داشت و هر برنامه او با دقت و وسواس و زحمتهای طاقت فرسا تهیه می شد (ترقی، همانجا). بتدریج برنامه گلها گسترش یافت و ارکستر بزرگ و منظمی با بودجه ای که پیرنیا توانسته بود از سازمان برنامه بگیرد، برای آن فراهم شد که غالباً به رهبری روح الله خالقی و جواد معروفی برنامه اجرا می کرد.
این ارکستر تا ۱۳۵۷ش به کار خود ادامه داد. شاخه های متنوع برنامه گلها عبارت بود از: برگ سبز، برنامه ای با ساز تنها و آواز تنها و اشعار مذهبی و عرفانی، به نیت قرب به مولاعلی علیه السلام؛ یک شاخه گل، برنامه کوتاهی حاوی معرفی کوتاه یک شاعر و چند بیت از اشعار او؛ گلهای صحرایی، برای اجرای آهنگهای محلی ایران، با تغییر لهجه و شیوه و به اصطلاح با «اجرای شهری »؛ گلهای تازه که در سالهای بعد از ۱۳۵۰ش، پس از مرگ پیرنیا، تأسیس شد و آثار نسل جوانِ موسیقیدان از قبیل محمدرضا لطفی و محمدرضا شجریان را پخش می کرد، ولی برنامه های اخیر هیچگاه رونق و درخشش کارهای دوره پیرنیا را نداشت (نگهبان، مصاحبه، بهمن ۱۳۷۰).
پیرنیا همچنین نخستین برنامه ویژه کودک را همراه پسرش بیژن و کودکان مستعدی که موسیقی آموخته بودند، در رادیو تأسیس کرد و دکتر معین افشار، آموزگار مدرسه جم قلهک، را به سرپرستی آن گماشت. چند تن از هنرمندان نسل آینده، کار خود را از همین برنامه در سالهای میانی (۱۳۳۰ـ ۱۳۳۵ ش) شروع کردند (ترقی، همانجا).
پیرنیا به سبب بعضی اختلافات با رؤسای اداری وقت، در ۱۳۴۴ش از رادیو و از برنامه گلها کناره گرفت و خانه نشین شد و سرانجام در آبان ۱۳۵۰ بر اثر سکته قلبی در تهران درگذشت.
منابع
۱- علاوه بر اطلاعات شخصی مؤلف؛
۲- بیژن ترقی، مصاحبه، تیر ۱۳۶۸؛
۳- حسینعلی ملاح، مصاحبه، دی ۱۳۶۷؛
۴- تورج نگهبان، مصاحبه، بهمن ۱۳۷۰؛
۵- اسماعیل نواب صفا، مصاحبه، مرداد ۱۳۷۸.
دانشنامه جهان اسلام
۱ نظر