سجاد پورقناد
بحث درباره سرود جمهوری اسلامی و سرود ملی کره جنوبی چند سالی است که در محافل موسیقی مطرح شده است ولی اخیرا باز این موضوع رسانه ای شده و نه تنها ادعا شده این سرود شباهت زیادی به سرود دیگری دارد بلکه پیشنهاد شده که محتوای موسیقایی آن بیشتر وام گرفته از موسیقی ملی باشد و حتی بعضی پیشنهاد جابجایی این سرود را با سرود «ای ایران» روح الله خالقی مطرح کرده اند. (۱)
شاید بهتر باشد اندیشیدن در مورد این سرود را از اینجا آغاز کنیم که ابتدا ما از یک «سرود ملی» چه می خواهیم؛ در همینجا اولین سئوال مطرح می شود، «آیا سرود جمهوری اسلامی، همان سرود ملی است؟»، پاسخ هم مثبت است و هم منفی، مثبت به این دلیل که در مراسم مختلف در جایگاه سرود ملی اجرا می شود و منفی به این دلیل که این سرود با این نام و مشخصه های ایدئولوژیک که در شعر آن نهفته است، یک سرودِ ملیِ بدونِ ایدئولوژی و صرفا درباره «کشور ایران» نیست. پیش از انقلاب نیز یک سرود که «سرودِ شاهنشاهی» نام داشت به عنوان سرود ملی در مراسم مختلف اجرا می شد ولی آن سرود نیز به این دلیل که سرودِ ملی نبود، با سرنگون شدن حکومت شاهنشاهی کنار گذاشته شد. (۲)
تا اینجا به این نتیجه رسیدیم که تا وقتی که اراده حکومت بر این باشد که چنین سرودی همزمان دو کاربرد را داشته باشد، دلیلی بر تغییر محتوای آن وجود ندارد.
حال به این موضوع می پردازیم که با فرض اینکه این سرود امروز کاربرد سرود ملی را دارد چه انتظاراتی از آن باید داشته باشیم؛ بعضی از موسیقیدانان پیشنهاد داده اند این سرود استفاده بیشتری از مواد موسیقی ایرانی (احتمالا منظور مواد موسیقی دستگاهی ایران است نه مثلا موسیقی ترکمن صحرا یا هوره لکی) بکند.
در پاسخ باید گفت، هرچند بهتر است سرود ملی یک کشور از مواد موسیقایی مخصوص همان کشور بهره ببرد ولی در این مسیر مشکلاتی می تواند وجود داشته باشد که مهمترین آنها: اول عدم آشنایی مجریان این موسیقی در کشور های دیگر با فواصل خاص یا تکنیک های مخصوص موسیقیِ آن کشور و دوم غریب بودن آن موسیقی به گوش شنونده خارجی است.
این دو مشکل بسیار مهم باعث شده که امروزه سرود ملی بیشتر کشور های جهان از جمله کشور ما ایران برخوردار از یک سری کلیشه ها باشند: ۱- طول زمان: حدود یک دقیقه ۲- مد: ماژور ۳- متر: چهارضربی (مارش) ۴- چندصدایی: هارمونی تیرس ۵- خصوصیت ارکستر و کر: ارکستر سمفونیک به همراه گروه کر زنان و مردان به صورت تکصدایی (۳) ۶- خصوصیات ملودیک: آغاز با یک حرکت صعودی دومینانت به تونیک با ضرب آهنگی شکوهمند با همراهی سازهای بادی برنجی و کوبه ای؛ میانه با نوانس پیانو و حرکت پیوسته نغمه ها؛ پایان با فرودی با شکوه با همراهی پر رنگِ سازهای کوبه ای و بادی برنجی با نوانس فورته.
چنان که گفته شد شش خصوصیت نام برده در بیشتر موسیقی های ملی سراسر جهان وجود دارد، وجود این عناصر موجب می شود مجموعه ای از سرود های کلیشه ای و مشابه در سراسر جهان وجود داشته باشد که البته قابل فهم و اجرا برای مجریان و مخاطبان موسیقی در سراسر جهان است.
به جز مواردی که ذکر شد، دیگر شباهت های دو موسیقی مورد بحث (سرود ایران و کره جنوبی) تنها مربوط به چند نغمه پایانی در پایان جملات موسیقایی این سرود هاست که قطعا مصداق «کپی کاری» نمی تواند باشد؛ مگر اینکه بسیاری از آثار بزرگان موسیقی کلاسیک را به همین خاطر کپی شده از یکدیگر بدانیم!
ما در ایران مدی شبیه به ماژور داریم که به آن ماهور می گوییم ولی بعضی از ممالک جهان در موسیقی های محلی و ملی خود چنین مدی ندارند؛ همین سرود ملی کره جنوبی اگر خود تقلیدی از موسیقی غربی نبود و برگرفته از موسیقی محلیِ کره بود، چیزی بسیار غریب و احتمالا غیر قابل اجرا برای مجریان موسیقی در کشورهای خاورمیانه و غربی بود.
شاید بتوان گفت، بهمن (حسن) ریاحی، خالق آثار برجسته موسیقی سمفونیک ایران مانند «سوئیت ایرانی» می توانست برای این سرود، ملودی پردازی بهتری از چیزی که امروز می شنویم داشته باشد ولی گمان می کنم نهایت بی انصافی باشد که وقتی سرود های ملی دیگر ممالک جهان را شنیده ایم و با آن عناصر تکرار شونده در این سرود ها آشنا هستیم ادعا کنیم «این سرود کپی است».
مقایسه جملات این دو سرود از نظر تماتیک
مقایسه جملات این دو سرود از نظر تماتیک از مازیار حیدری پیانیست و آهنگساز
پی نوشت
۱- افرادی که پیشنهاد جابجایی سرود فعلی با سرود «ای ایران» را می دهند توجه ندارند که اولا این سرود دارای بخش های موسیقایی بی کلام طولانی است دوما دارای مدی است که ربع پرده دارد و برای مجریان غیر ایرانی اجرای آن مشکل است سوما پرش روی فواصل پنجم و ششم در این سرود از عهده هر خواننده ای بر نمی آید چهارم طولانی است و پنجم از نظر تکنیک اجرایی دارای دشواری هایی است.
۲- البته در دوره پهلوی بر روی همان ملودی سرود شاهنشاهی یک شعر دیگر هم سروده شده بود که عنوان آن را به «سرود ملی» تبدیل می کرد ولی تقریبا همیشه همان شعر که «سرود شاهنشاهی» نام داشت به عنوان سرود ملی اجرا می شده است.
۳- مشخص نیست که چرا چند سالی است که پخش سرود جمهوری اسلامی از رسانه های ایران، بدون حضور گروه خوانندگان زن است.
روزنامه اعتماد (۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۰)
سلام و خسته نباشید واقعا. شما حتما گوش دادی موسیقی ملی کره جنوبی و موسیقی ملی ایران رو من موندم چطور شما میگید کپی نیست. درسته ما تو موسیقی خب تکنیک های و ابزاری داریم که باهاش خلاقیت هامونو به صدا تبدیل کنیم و اون حسی رو که باید برسونیم ولی تقلید میشه گفت هست سرود ملی ایران اگه نگیم کپی هست. گذشته از ساز بندی داینامیک کار و فراز و نیشیب و موتیف های کار کامل شبی به همه خب این ایراد محصوب میشه واس موزیسینی که داره حرفه ایی کار میکنه. من قبلا گوش نداده بودم و فقط شنیده بودم رفتم گوش دادم الان و متوجه شدم واقعا شباهت بسیار زیادی دارن به هم
البته بستگی داره که شباهت رو در چی بدونید. این مقدار شباهت همونطور که در نمونه صوتی آقای حیدری هم شنیدید در سرود ملی ها طبیعیه.