گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

یک استثناء برای موسیقی ایران (۱)

علینقی وزیری و حسینعلی ملاح

پدرش موسی خان میر پنج بود. در تهران متولد شد، مادرش بی بی خانم نویسنده کتاب معایب الرجال بود، در سال ۱۲۸۱ اولین مشق تار را نزد دایی خود حسین علی خان فرا گرفت. در سال ۱۲۸۵ نت خوانی موسیقی را نزد یاور آقاخان آموخت و برای تکمیل دروس تئوری نزد کشیش فرانسوی به نام پدر ژفروا رفت و در همین سال بود که به محفل میرزا حسینقلی و میرزاعبدالله راه یافت.

علینقی وزیری در سال ۱۲۹۷ به آلمان جهت تحصیل در مدرسه موسیقی رفت و در آنجا اولین کتاب خود را به چاپ رساند. دستور تار چاپ برلین در سال ۱۳۰۳ به تهران بازگشت و به تاسیس مدرسه عالی موسیقی همت گماشت و سپس کلوپ موزیکال را راه اندازی کرد. در سال ۱۳۰۸ به ضبط آثار خود پرداخت و ۷۴ اثر خود را در ۳۷ صفحه گرامافون ۷۸ دور با کمپانی با یدافون به ضبط رساند. وی در مورد علت ضبط آثار خود در سال ۱۳۴۲ در مصاحبه ای که در منزل زنده یاد مصطفی فاتح که روی نوار ضبط شده چنین می گوید: «از سال ۱۳۰۳ تا سال ۱۳۱۳ پرکارترین زمان کار من از نظر احیاء موسیقی بود، تاسیس کلوپ موزیکال و سالن آن که گنجایش ۲۰۰ نفر را داشت که در وسط خیابان لاله زار بود؛ پس از یک سال و هفت ماه دچار حریق شد، در آن سال حتی یک ماشین آتش نشانی در تهران وجود نداشت و به وسیله افراد ارتش و شهربانی دیوار های مغازه ها و منازل را خراب کردند که آتش به سایر نقاط سرایت نکند و باعث شد که برای دادن قروض و خسارت مالکان که ناشی از این حریق بود به ضبط آثارم اقدام نمایم.»

وی در این آثار با همکاری صبا و برخی دیگر از شاگردانش به اجرای کارهای ارکسترال پرداخته و ساخته های خود را نیز به ضبط رسانده است. همچنین در این آثار صفحاتِ تک نوازی تار نیز مشاهده می گردد. از نکات جالب در ساخته های وزیری رنگ ناز است که در چهار گاه نواخته شده، استاد صبا برای این اثر زیبا شعری سرود و روی آهنگ گذاشت این شعر به سرعت در میان مردم رسوخ کرد و امروزه جزو خاطره قومی در اذهان مردم باقی مانده است این شعر باعث گله مندی کلنل وزیری از صبا گردید: مرد باید کچل باشه زشت و بد اخلاق… اما شهرت وزیری بیشتر به خاطر تارنوازی او بود که تا آن روزگار به مانندش دیده نشده بود. از نظر سرعت نوازندگی اش در دوران خود سرآمد بود حتی میرزا حسینقلی و درویش خان هم سرعت وی را نداشتند، کسی هم بعد از خودش از نظر سرعت دست چپ – محتوا و مجله بندی و زمان بندی به اندازه ایشان نرسید.

وزیری یک استناد در تاریخ موسیقی است. در موسیقی ایرانی پرش نداریم اما در موسیقی اروپایی این کار موجود است، وزیری این کار را در تارنوازی رایج کرد تا قبل از ایشان تارنوازی با ۳ انگشت بود ولی ایشان انگشت چهارم را به تارنوازی اضافه کرد، همچنین از انگشت شست که قبل از ایشان در دوتار و تنبور و در بعضی آهنگ ها استفاده می شد را خیلی خوب استفاده کرده، به طوری که قبل از ایشان کسی اینگونه استفاده نمی کرد و نیز در گرفتن دوبله که تشکیل آکورد می دهد و گاهی وقت ها سه یا چهار نت را با تار می گرفت!

بهروز مبصری

بهروز مبصری

متولد ۱۳۳۶ ساوه
محقق تاریخ موسیقی و نوازنده تار و سه تار

۱ نظر

بیشتر بحث شده است