کیهان کلهر و کمانچه و موفقیت های جهانی اش (۳)

تفرق آرا در میان اهالی فن در ایران

پیش از نگارش این نوشته، در گفت و گوهای دوستانه با چند موسیقی دان موسیقی کلاسیک ایران و اهل فن، به نکته جالبی برخوردیم. در ایران بحثی قدیمی در خصوص موسیقی کلاسیک ایرانی وجود دارد که زمینه ساز تفرق بزرگی میان بزرگان موسیقی کلاسیک ایرانی است. گروهی از اساتید و علاقه مندان موسیقی کلاسیک ایرانی به شکل خالص این موسیقی باور دارند.

اصولا اشخاصی را که به صراحت به گونه های خالص یا اصلی هر ژانر موسیقی، سازها و سبک های نوازندگی اعتقاد دارند، در اصطلاح مرسوم به صنعت موسیقی به نام «Purist» یا «خالص گرا» می نامند. گروه دیگری از اساتید و علاقه مندان موسیقی کلاسیک ایرانی اعتقاد دارند برای اینکه موسیقی کلاسیک ایرانی دچار تکرار و رکود نشود، باید در آن نوآوری تجربه شود؛ ولی چنین بحثی در ایران از دیرباز موجبات اختلاف عقیده و تفرق آرای گسترده ای را میان بزرگان موسیقی ما سبب شده است.

چنین تفرق آرایی میان اهل فن درباره کیهان کلهر نیز دیده می شود. هر چند اگر بشود حدفاصلی را میان خالص گرایان و طرفداران نوآوری در موسیقی کلاسیک ایرانی تصور کرد، نگارنده جای خود را در اقلیم آن حد فاصل فرض می کند؛ زیرا اصرار خالص گرایان بر حفظ خلوص موسیقی ایرانی اصراری درست است، ولی از طرف دیگر اگر استادان ما تنها، مترجمان و بازاجراکننده آثار اساتید پیش از خود باشند و خلق آثار جدید و باکیفیت صورت نپذیرد یا خیلی کمتر از بازاجرا باشد، عملا رکود اتفاق خواهد افتاد.

از طرفی نوآوری از پدیده هایی است که طبیعت نیز برایش راه هایی دارد؛ همچنان که در چرخه تکامل موجودات زنده، تکامل رخ می دهد؛ بنابراین وجود عده ای که در کنار فرم های خالص موسیقی، دست به نوآوری می زنند، می تواند در رشد و چه بسا تکامل موسیقی موثر باشد.

اما آنچه درباره موسیقی کلاسیک ایرانی و نوآوری در آن باید با ملاحظات خاصی صورت بگیرد این نکته است که موسیقی ما هر نوآوری ای را نمی پذیرد و اتفاقا برخی از خصوصیاتی که شاید از سوی طرفداران اعمال نوآوری ای را نمی پذیرد و اتفاقا برخی از خصوصیاتی که شاید از سوی طرفداران اعمال نوآوری به خصوص در هارمونی، کنترپوان و پُلی ریتم طی این سال ها به عنوان نقاط ضعف موسیقی ما بیان شده، نه تنها به عقیده نگارنده نقطه ضعف نیست، بلکه بخشی از هویت موسیقی کلاسیک ایرانی است.

به این ترتیب با چند تن از دوستانی که با آثار کیهان کلهر آشنایی دارند، گفت و گو کردم، گفتنی است که این دوستان همگی از اهالی فن و چهره های شناخته شده موسیقی و مطبوعات کشورمان هستند و بنا به ملاحظاتی، درخصوص اظهارنظرهای بی فیلتر درباره موضوع گفت و گویمان، تمایل به ذکر نامشان ندارند. بیان این نکته هم لازم است که برخی از این دوستان از طرفداران تفکر و عقیده خالص گرایانه موسیقی کلاسیک ایرانی هستند و برخی دیگر از طرفداران نوآوری.