علیرضا میرعلی نقی
علی اکبر گلپایگانی، با نام اختصاری «گلپا»، خواننده بازمانده از عصر طلایی برنامه‌های «گلها» (در کنار عبدالوهاب شهیدی)، امروز هفتادوپنجمین سال از زندگی پربار و سرشار از تلاشش را پشت‌سر می‌گذارد.* شاگرد جوان محضر استاد نورعلی‌خان برومند در دهه ۱۳۳۰ و عاشق شیوه و صدای استاد ادیب خوانساری، با اولین آوازی که از او همراه با پیانوی استاد مرتضی محجوبی و شعر استاد بیژن ترقی از رادیو پخش شد، شهرتی ایران‌گیر یافت و تا بیست سال بعد از آن‌که به حکم ضرورت‌های چاره‌ناپذیر زمانه در خانه نشست، از محبوب‌ترین خوانندگان موسیقی آوازی و ترانه‌خوانی در ایران بود. در زمان خود، جوان‌ترین خواننده «گلها» بود و سر پرشور او، تحولاتی ریشه‌دار در حوزه‌های مربوط به خود ایجاد کرد.
گلپایگانی آواز را که به حاشیه موسیقی رانده شده بود، با نوآوری‌های خاص خود به متن موسیقی بازگرداند. او هر برنامه آوازی خود را به شکلی «می‌ساخت» که تاثیر یک ترانه رنگین و دلنشین را داشت و از سر تا ته، ورد زبان مردم می‌شد.
نوآوری او، کاری همه‌جانبه بود؛ از سلیقه خوش در انتخاب ملودی‌ها، تحریرهای مخصوص به خود، گزینش مضمون‌های دلنشین در شعر، مناسب‌خوانی و استفاده عالی از حنجره‌ای منعطف و چالاک برای آنچه که او می‌خواست. گلپایگانی، مفهوم «هنرمند حرفه‌ای» را به شکلی که نیازهای جامعه نوین آن روزگار می‌طلبید، ترسیم کرد و خود، موفق‌ترین نمونه آن بود. او برخلاف دیگر خوانندگان، با آواز شروع کرد و بعد به ترانه‌خوانی روی آورد و در هر دو زمینه، مبتکر و دارای جایگاه وسیع مردمی و نیز هنری است. آثار او، از رسمی و غیر رسمی (مجلسی) متجاوز از هفتصد برنامه است.
ربع قرن خانه‌نشینی اکبر گلپایگانی، از او هنرمندی منزوی و درهم شکسته نساخت. او با اتکا به روحیه ورزشکاری و دوری از بسیاری گرفتاری‌های هنرمندان هم‌نسل خود، با جدیت بیشتری تمرین کرد، هنرجویان جوان را درس داد و فعالیت‌های صحنه‌ای خود را در خارج از کشور ادامه داد. او موفقیتش را سرتا پا مدیون استعداد و کارآیی خود بوده، نه مدیون جناحی خاص از موسیقیدانان و یا حمایت‌های بخش خصوصی و یا دولتی.
زمانه نشان داد که گلپایگانی فراموش نشده است و یکی از این گواهان، فروش حیرت‌انگیز دو آلبوم او بود که چند سال پیش، از سد مجوز ارشاد گذشت و به‌دست مردم رسید. اما رسیدن صدای او از رسانه ملی به گوش مردم ایران در سال ۱۳۸۵، مدیون خطرپذیری رضا مهدوی است، که منصب اداری و موقعیت کاری خود را برای این ایده، به مخاطره انداخت و رضایت مردم را رضایت خود دانست. امروز، گلپا از مرز ۷۵ سالگی می‌گذرد.
هنوز جوان‌تر از سن خود نشان می‌دهد. هنوز خوب می‌خواند و مثل همیشه، هوشیار و بذله‌گو و سرزنده است. او، خودبه‌خود مثالی زنده از مفهوم «هنرمند مستقل» است؛ مستقل از تمام مسائلی که با استعدادترین هنرمندان نسل‌های گذشته را به قید و بند کشیده است.
*این مقاله در سال ۸۷ منتشر شده است.
رپورتاژ تمام عیار برای گلپا و مهدوی!