گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

پرنیان حامد: حسین خان هنگ آفرین ردیف میرزاعبدالله و چندین پارتیتور را نوشته است

پرنیان حامد

همسر حسین خان که بوده است؟

حسین خان هنگ آفرین با همایون خانم، دختر شعاع الدین میرزا قهرمانی قاجار، پسرِ عزیزالدوله خواهرِ ناصرالدین شاه ازدواج کرده است و در دربار قاجار مستقیما چه از طرف خودش و همسرش ارتباط داشته اند. همانطور که می دانید القاب نظامی در دوره قاجاریه با زمان پهلوی تفاوت داشتند. در زمان قاجار، بالاترین مقام، خان بود، بعد از آن سلطان بود و بعد از آن مین باشی، یوز باشی و الا آخر. حسین خان با درجه سلطان در دربار قاجار بوده است. حسین خان بعد از اینکه سیستم نت نویسی را به طور کامل یاد می گیرد و ردیف های موسیقی دستگاهی را از میرزاعبدالله و برادرش میرزاحسینقلی فرامی گیرد، شروع به یادداشت کردن ردیف میرزاعبدالله می کند تا برای آیندگان باقی بماند.


همسر حسین خان هنگ آفرین
او علاقه داشته است که این ردیف به چاپ برسد و به همین خاطر، بخش ماهور آن را به دست غلامرضا مین باشیان می رساند که از طریق فرزندش که آن زمان در آلمان مشغول تحصیل موسیقی بوده است، منتشر کند. بعد از ارسال هرچه پی گیری می کنند جوابی نمی شنوند تا اینکه غلامرضا مین باشیان یا همان سالار معزز، خبر می دهند که نت چاپ شده ولی نام ایشان از قلم افتاده است.


حسین خان هنگ آفرین در کنار خانواده سلطنتی

آیا سالار معزز در نت نگاری این آثار هیچ نقشی نداشته است؟

دقیقا مشخص نیست چه کاری کرده است، شاید نت دست نویس حسین خان را با وسیله ای به آن شکلی که چاپ شده و تمیز تر نوشته شده درآورده است ولی در نوشته روزنامه اعلام کرده که به صورت سماعی از نواخته های حسین خان نت برداری کرده است که باید گفت این گفته نمی‌تواند صحیح باشد چراکه بقیه نت نوشته های ردیف میرزاعبدالله به قلم حسین خان امروز در نزد ما محفوظ است و مشخص است که دلیلی نداشته، حسین خان نت نویسی را به سالار معزز بسپارد. جالب است که بدانید این جریان به دادگاه هم کشیده می شود.


نامه عذرخواهی سالار معزز (غلامرضا مین باشیان) در روزنامه کوشش
حسین خان با اینکه از این اتفاق ناراحت می شود ولی آنطور که پسرش نقل کرده می گوید، مهم انتشار این نت بود که انجام شد ولی بعدا آقای غلامرضا مین باشیان در روزنامه کوشش نوشته ای چاپ می کند و رسما به وجود این مشکل اشاره می کنند.این مسئله و دلخوری باعث می شود که حسین خان هنگ آفرین سکوت اختیار کرده و از انتشار بقیه ردیف اجتناب کند. او کل ردیف را که به خط خود نوشته بوده در منزل پنهان می کند و خانواده او نیز در این مورد سکوت می کنند که مشکلی پیش نیاید ولی من به عنوان نتیجه حسین خان وظیفه خود می دانم، از آنجا‌‌که اینها متعلق به جامعه موسیقی ایران و ایرانیان است، این آثار را در اختیار علاقمندان قرار دهم. قرار است این کار با همکاری خانه پایور و آقای علی صمدپور به زودی زود انجام شود.

همچنین حسین خان هنگ آفرین تعداد زیادی پارتیتور نویسی حرفه ای دارند که آنها هم در اختیار ما است و انشالله این آثار نیز از طریق خانه پایور چاپ خواهد شد و در اختیار علاقمندان قرار خواهد گرفت. چون تا امروز چیزی در مورد قدرت پارتیتور نویسی در دوره قاجار گفته نشده و این یک نمونه، حداقل از قدرت پارتیتور نویسی حسین خان هنگ آفرین است.


نمونه از پارتیتورهای حسین خان هنگ آفرین

حسین خان قاجار (هنگ آفرین) در سال ۱۳۲۴ قمری از درجه سرهنگی به درجه سرتیپی درجه دو می رسد.


(حسین خان قاجار) ارتقاء درجه حسین خان هنگ آفرین
در سال ۱۳۳۷ قمری، به خاطر شایستگی ها و لیاقت هایی که در زمینه موسیقی داشته است موفق به دریافت حکمی می شود که به او مدال طلا داده می شود.

تقدیر از حسین خان هنگ آفرین و اهدای نشان طلا به او
ایشان همچنین با نام مستعار سرورعلی عضو انجمن اخوت بوده اند و همانجا هم در قبرستان ظهیرالدوله خاک شده اند.
نامه انجمن اخوت
حسین خان در زمان پهلوی اول، رئیس فوج موسیقی پهلوی بوده اند و در این تصویر، ایشان با همین لقب پارتیتور را امضا کرده اند. مدرسه عالی موسیقی را هم ایشان به همراه سالار معزز تاسیس کرده اند که متاسفانه در هیچ کتابی به این جریان اشاره نشده است. حسین خان در طول این مدت زمان که در موسیقی نظام خدمت می کرده، در خانه کلاس خصوصی داشته است و شاگردی مانند ابوالحسن صبا داشته است که جالب در مجله اطلاعات هفتگی شماره پنج سال اول که این مقاله چاپ شده وآنطوری که در این مقاله گفته شده است، در آن زمان تنها دو نفر در ایران نت می دانستند و صبا برای یادگیری نت در آن زمان نزد حسین خان می رود.

بخشی از بیوگرافی ابوالحسن صبا
به هر صورت صبا زیر نظر ایشان به غیر از نت خوانی، ویولن و سه تار را فرامی گیرد.
سجاد پورقناد

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد متولد ۱۳۶۰ تهران
نوازنده تار و سه تار، خواننده آواز اپراتیک و سردبیر مجله گفتگوی هارمونیک
لیسانس تار از کنسرواتوار تهران و فوق لیسانس اتنوموزیکولوژی از دانشکده فارابی دانشگاه هنر تهران

دیدگاه ها ۲

بیشتر بحث شده است