گفتگوی هارمونیک
کتاب برگزیده آثار رضا ورزنده (جلد دوم) به انضمام بررسی شیوۀ نوازندگی او به نگارش، آوانگاری و تنظیم رامین صفایی، توسط نشر خُنیاگر منتشر شد. پیش از این جلد یک این اثر با آوانگاری و تنظیم رامین صفایی و مقدمه و توضیحات شهاب مِنا، پنج سال پیش به انتشار رسیده بود.
در توضیحات پشت جلد این کتاب می‌خوانیم: مجلد دوم آثار ضربی رضا ورزنده، استاد صاحب‌سبک سنتور، با آوانگاری یازده ضربی در پنج آواز و شش دستگاه ارائه شده است. با یافتن اجرایی از او در دستگاه نوا، این مجلد اثری ضربی از ورزنده را در نوا نیز در بر دارد.
به روال جلد اول هر قطعه هم برای سنتور یازده‌خرک می کوک ورزنده آوانویسی شده و هم به‌منظور آموزشی‌کردن آن برای نوازندگان کنونی برای سنتور نُه‌خرک سُل کوک مضراب‌گذاری شده و به مایه‌ای انتقال یافته که از نظر صدادهی و سهولت اجرا به نمونۀ اصلی نزدیک باشد.
در مایه‌های انتخابی تغییر کوک به‌سادگی و در زمانی کوتاه با جابه‌جایی خرک (همانند همان شیوهای که ورزنده خود به‌کار می بُرد) عملی است و در آنها با روان ترشدن اجرا از نظر مضراب گذاری و تغییرِ ناحیۀ نوازندگیْ اجرای تکنیک‌هایی نظیر خواباندن مضراب روی سیم، خفه کردن یا گرفتن صدای سیم با دست چپ و… نسبت به راست‌کوک‌های مرسوم بیشتر امکان‌پذیر است؛ ویژگی‌هایی بسیار برجسته و مهم که مُهر و امضای نوازندگی این استاد هستند و حذف آنها در اجرا لطمۀ زیادی به زیبایی قطعه وارد می کند.
در ضمیمه مؤلف شیوۀ ضربی‌نوازی رضا ورزنده را با تدقیق در آوانگاری‌های خود در هر دو جلد و نیز سایر نواخته‌های به‌دست‌آمده از ورزنده، به تفصیل مورد بررسی و تجزیه‌و تحلیل قرار داده است.
رامین صفایی درباره این کتاب می گوید: انتشار جلد دوم برگزیدۀ آثار رضا ورزنده به دلایل متعددی که یادآوری آنها در اینجا بیفایده است تا به امروز به تعویق افتاد. این در حالی است که اینجانب به دلیل علاقۀ شخصی به شیوۀ نوازندگی ورزنده و با هدف اجرای آزمایشی آنها با سنتور نُه خرک بسیاری از قطعات ضربی این استاد را از سال‌ها پیش از انتشار جلد اول این مجموعه نت نویسی کرده بودم اما از آنجا که هدف از این آوانگاری ها صرفاً استفادۀ شخصی بود نیازی نمی دیدم که ریزه کاری ها و جزئیاتِ هر قطعه را یادداشت و ثبت کنم.
زمانی که با تشویق و دلگرمی و مساعدت دوست عزیز و هنرمندم، جناب آقای شهاب مِنا، قرار بر این شد که برگزیده ای از آنها به چاپ برسد موضوعِ صحت کامل مطالب، آوانگاری دقیق، یافتن علائمی نو برای تکنیک های خاص این شیوه از نوازندگی و افزون بر اینْ تنظیم جداگانه و دقیق آنها با این هدف که با سنتورهای معمول امروزی قابلیت اجرایی داشته باشند… همه و همه چالشی بزرگ را پیشِ‌رویم قرار داد، به‌ویژه که این مجموعه در صورت به‌فرجام‌رسیدن نخستین اثر چاپ‌شده از آثار ورزنده به‌شمار می آمد و لازم بود گلچینی مناسب از میان انبوهی از بداهه نوازی های وی انتخاب شود تا هم بیانگر شیوۀ منحصر‌به‌فرد نوازندگی او در سنتور باشد و هم بتواند نگرش وی را به ضربی نوازی در دستگاه ها و مایه های مختلف موسیقی ایرانی (چه هنگام تکنوازی، چه در گفت‌وگوهای سازی و چه در جواب آواز) به نمایش بگذارد.
در جریان این انتخابِ دشوار گاهی نیز پیش آمده که قطعه ای (گرچه همۀ این محاسن را دربر داشته) کیفیتِ نازلِ صدابرداری و ضبطْ مانعِ آوانگاری دقیقِ آن شده است و در نهایتِ تأسف ناچار شده ام از درجِ آن اثر در این مجموعه خودداری کنم.
افزون بر این ناشر محترم، جناب مِنا، در همان ابتدای کار از اینجانب خواسته بودند تا در کنار آوانگاریِ این آثار تجزیه‌و‌تحلیلی نیز از آنها ارائه شود. من ضمن پذیرش این مسئولیت پیشنهاد دادم که این کار پس از انتشار جلد دوم و به‌صورت ضمیمۀ آن انجام شود تا عملاً تعداد بیشتری از این قطعات به شکل مکتوب در دسترس باشد و در نتیجه امکان مقایسه و ذکر نمونه ها آسان‌تر شود و در نهایت بنای محکم‌تری برای آنالیز فراهم آوَرَد.
۱ نظر