چند گام در «مسیر باخ» (۱)

مقدمه
جهان موسیقی برای باخ احترام بی نظیری قائل است. باخ به نوعی پدر معنوی موسیقی کلاسیک محسوب می شود؛ مقام بزرگ باخ نه تنها به دلیل دستاورد های بزرگ او در زمینه هارمونی و کنترپوان و علوم آهنگسازی، بلکه به دلیل همیت و پایداری او بر اصول هنری موسیقی کلاسیک است. در تاریخ موسیقی کلاسیک ثبت شده است که باخ به خاطر شنیدن نوازندگی ارگ نواز بزرگ آلمانی دیتریش بوکسته‌هوده (Dieterich Buxtehude)، حدود پنجاه کیلومتر را با پای پیاده طی می کرده و این مسیریست که هر هنرآموز آرمانگرای موسیقی کلاسیک باید بپیماید.

«مسیر باخ» در زمینه نگاه به مسائل نظری موسیقی هم، همینقدر آموزنده و تحسین برانگیز است. باخ بر خلاف بسیاری از آهنگسازان اوایل قرن بیستم که «تالی فاسدِ» مسیرِ آنها، موسیقی کلاسیک را دچار بحران کرد، در مسائل نظری هم تالی مفید و سودمندی داشته است:

می دانیم که در زمان باخ آنالیز هارمونی به شکل کنونی وجود نداشته و مرجع اصلی باخ برای مسیرِ پیش رویِ آکوردها تنها گوش منحصر به فرد او بوده است.

چندی پیش کوتارو فوکوما (Kotaro Fukuma) پیانیست برجسته ژاپنی، قطعه ای به یک آهنگساز جوان ایرانی به نام فرهاد پوپل و سفارش داده است و درخواست کرده که موضوعِ این اثر باخ باشد. آهنگساز جوان ایرانی در این پروژه که «مسیر باخ» نام دارد قطعه ای ساخته که «مسیر باخ» نام دارد و یادآور روش باخ در آهنگسازی است. در واقع او سعی کرده با رویکرد باخ به هارمونی (یعنی توجه به زیبایی شناسی اصوات و نه تنها مطالعه آثار گذشتگان) به روشی برای آهنگسازی بر محور هارمونی دست پیدا کند که این هارمونی با اینکه مو به مو با روش هارمونی آکادمیک مطابقت ندارد ولی دارای افت و خیز و پیشروی (Progression) ملموس و مشخص است.

نت این اثر را انتشارات میوز پرس (Muse Press) ژاپن به انتشار رسانده است.

شاخصه های قطعه «مسیر باخ»

۱- کروماتیسم گسترده: در ابتدای این قطعه یک تم در ابتدا به شکل مد چهارگاه، به صورت تکصدایی معرفی می شود و بسط و گسترش تماتیک روی این تم انجام می گیرد اما آهنگساز از حرکت در مسیر مدال با استفاده از کروماتیک گسترده می گریزد.

۲- یک پیانو در نقش دو پیانو: در جای جای این قطعه بخش هایی وجود دارد که در آن نوازنده باید دو سونوریته مجزا را از پیانو استخراج کند* و چالش مهمتر آنجاست که این بخش ها در میان دو دست نوازنده قرار می گیرند و نوازنده نمی تواند به راحتی یک دست را برای اجرای یک سونوریته مشخص آماده کند و لازم است با دقت تلاطم خط ملودیک را در میان آکورد و پاساژهای مشکل حفظ کند.