یادی از موسی معروفی (۲)

آهنگ های اینجانب را اغلب در ارکسترهای رادیو می نوازند و در اغلب شهرستان های ایران حسن استقبال نموده اند مخصوصا بعضی از تصانیف اینجانب مورد پسند عامه قرار قرار گرفته از قبیل تصنیف دشتی «موسوم گل» تصنیف ماهور «دلپسند»، «خنده گل»، «مرغ حق» و غیره که فعلاً در خاطر ندارم. اکنون دوره پیری به مرحله شصت و سه رسیده است و در هنرستان ملی مشغول تدریس در رشته تار و سه تار هستم و از وضع کار خود خاصه ملاقات دوستان صمیمی و با محبت و محیط آرام و بی آلایش مدرسه که ذوق و الفت و یگانگی در کارمندان آن موجود است راضی و دلخوش بوده، امید است در نتیجه زحمات اولیای هنرستان شاگردان خوب و با اخلاق پسندیده و هنرمند تربیت شوند.

۳۰ اردیبهشت ۱۳۳۱ شمسی- موسی معروفی

ضبط آثار موسی معروفی
در سال ۱۳۰۹ ش کمپانی بایرافون اقدام به ضبط آثار هنرمندان می نماید که ۱۸ روی صفحه گرامافون با تار موسی معروفی و آواز ادیب خوانساری به ضبط می سد. اولین اثر ضبط شده از او چنین اطلاعاتی دارد: شماره کاتولک B090213 – سه گاه – تار موسی خان معروفی آواز ادیب (تو هیچ عهد نبستی که عاقبت نشکستی)

هم چنین در همان سال آثاری را تحت عنوان آثار مدرسه عالی موسیقی با کمپانی بایدافون به ضبط می رساند که چهار اثر با صدای ادیب خوانساری مشاهده شده است. اولین اثر با این اطلاعات ثبت شده است: شماره کاتولک B090229 – شور – تار موسی خان معروفی آواز ادیب (چه کسی درآمد از پای و تو دستگاه داری)

در طرف دوم این صفحه چنین اطلاعاتی ثبت شده است: حسینی- (همه عیب خلق دیدن نه مروت است و مردی)

این آثار به وسیله کمپانی پارلوفون در سال ۱۳۱۲ باز تولید مجدد می گردد.

آنچه از ضبط آثار ایشان هویداست، همنوازی های او فقط با آواز ادیب خوانساری است و نیز دو صفحه تکنوازی تار نیز از وی مشاهده شده است.

اما در سال ۱۳۲۱ ش نام وی جزو همکاران موسیقی رادیو آمد و در سند شماره ۶۹ نوشته شده «موسی معروفی هنرآموز و نت نویس به قرارداد ماهی ۱۴۰ تومان به امضا رئیس وقت موسیقی رادیو علینقی وزیری»

در اواسط سال ۱۳۳۵ ش موسی معروفی اقدام به ضبط آنچه از اساتید خود فراگرفته می کند که امروز به‌نام ردیف موسی معروفی شناخته می شود که در ابتدای ضبط هر دستگاه جمله ذیل را می گوید:
«ردیف اساتید بزرگ موسیقی ایران که بوسیله اینجانب موسی معروفی تنظیم گردیده و اکنون توسط آقای سلیمان روح افزا (۱۳۵۹ – ۱۲۸۶) که از هنرمندان با سابقه می باشد ضبط می گردد تا به یادگار بماند. بماند سالها این نظم و ترتیب / زما هرذره خاک افتاده جایی – غرض نقشی است کز ما بازماند / که هستی را نمی بینیم بقایی»

ضبط این مجموعه بزرگ یک سال به طول می کشد.

از میان نوشته های ایشان در موسیقی ایرانی یادداشت در پوست انداختن تار است که در مصاحبه با یحیی تارساز بوده که این مطلب زیبا در مجله چنگ در مهرماه ۱۳۲۵ برای اولین بار به چاپ رسیده که بعد ها پس از انقلاب اسلامی در مجلات هنری دیگر نیز چاپ شد.

در سال ۱۳۲۸ موسی خان معروفی، امین‌الله رشیدی هنرمند را یافت و او را به نزد خادم میثاق برد که رهبر یکی از ارکسترهای رادیو بود و نخستین اثر خود را بنام «رنج جدایی» از ساخته های موسی معروفی در مایه افشاری اجرا کرد. همچنین از آثار ایشان که امروزه ملاک و مصدر آموزش هنرجویان موسیقی است.

قطعه پیش درآمد دشتی و پیش درآمد ابوعطا که در کتاب اول هنرستان موسیقی برای نوازندگان تار است که همچنان مورد استفاده قرار می گیرد. از شاگردان شناخته شده وی هوشنگ ظریف، جلال ذوالفنون و فرهاد ارژنگی هستند.

وی در سال ۱۳۳۵ ش تدریس در هنرستان را به فرهاد ارژنگی واگذار کرد؛ موسی معروفی در شهریور ۱۳۴۴ ش درگذشت و پیکر وی در صحن امامزاده معصومه قم دفن شد.

منبع و مآخذ
روزنامه زنگ شماره ۵
مجله چنگ شماره ۳
خرده آوای مهربانی آثار ادیب ۱۳۸۶
گذر از آرشیوهای خصوصی