شهاب منا
معرفی سه مجلد مجمع‌الادوار، تألیف و تتبع مهدی‌قلی هدایت، با بازنویسی شهاب مِنا که به‌تازگی توسط نشر خُنیاگر منتشر شده است.
مجمع‌الادوار، تألیف و تتبع مهدی‌قلی هدایت (۱۳۳۴-۱۲۴۲ش)، اثری است نظری که در سه بخش تدوین شده است:
- احوال‌النغم (فیزیک صوت، فواصل)؛
- تألیف‌النغم (تئوری موسیقی قدیم ایران و تئوری موسیقی غربی)؛
- در تحقیق وضعیت حاضره (تئوری موسیقی دستگاهی)؛
و ضمیمه‌ای با عنوان «رسالۀ ابجدی در کتابت موسیقی» نیز دارد که به شرح خط موسیقی ابداعی هدایت می‌پردازد.
سه مجلد فوق بهصورت یک جلد واحد در سال ۱۳۱۷ شمسی بهصورت چاپ سنگی منتشر شده بود و اینک اینجانب براساس اسکن دو نسخۀ آن، موجود در کتابخانۀ مجلس سنا و کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، متن را بازنویسی کرده‌ام.
بازنویسی اینجانب شامل حروف‌نگاری تایپی، نت‌نویسی کامپیوتری، ترسیم کامپیوتری نمودارها و شکل‌ها، افزودن فهرست لغات عربی و اصطلاحات موسیقایی و درج آنها در ابتدای هر بخش، تصحیح و تکمیل فهرست اشخاص و اصطلاحات مندرج در انتهای کتاب (نگاشتۀ مؤلف)، تصحیح اشکالات تایپی و گاه افزودن توضیح بر نوشتۀ مؤلف بهصورت زیرنویس است.
از آنجا که حجم سه مجلد فوق در نسخۀ اصل بیش از پانصد صفحه بود و به دلیل افزایش قیمت کتاب امکان خرید علاقه‌مندان و استقبال از اثر کم می‌شد و نیز اینکه موضوعات هریک از سه فصل بهصورت جداگانه از هم نیز قابلیت ارائه و استفاده دارند، در ارائۀ بازنویسی اثر آن‌را در سه مجلد جداگانه ارائه کردم.
جلد اول در ۱۴۸ صفحه، جلد دوم در ۱۴۲ صفحه و جلد سوم در ۱۴۰ صفحه. بدین‌ترتیب، علی‌رغم افزودن شرح حال هدایت، فهرست مطالب (که در دو بخش اول و ضمیمه درج نشده بود)، مقدمۀ بازنویس و فهرست لغات و اصطلاحات موسیقی به هریک از سه جلد، در بازنویسی کامپیوتری از حجم کلی کتاب حدود هشتاد صفحه کم شده است.
هدایت در دو بخش اول اصطلاحاتی را مطرح کرده است که در بخش سوم نیز آنها را به‌کار برده و اگر فردی بخواهد بی‌اطلاع از آنها مجلد سوم را بخواند چندان متوجه منظور نویسنده نمی‌شود. در ارائۀ مستقل هریک از سه جلد مجمع‌الادوار، پیش از شروع متن فهرستی از لغات عربی و اصطلاحات موسیقایی و معانی آنها را افزودم تا اگر خواننده مستقلاً بخواهد یکی از سه جلد را تهیه و مطالعه کند، متن برایش قابل استفاده باشد.
پیشنهاد اینجانب بهعنوان بازنویس این بوده که خواننده ابتدا فهرست اصطلاحات موسیقایی را کامل مطالعه کند و از مطالعۀ آن بهصورت موردی و بهعنوان مرجع در خلال مطالعۀ متن بپرهیزد. ازاین‌روست که فهرست لغات عربی و اصطلاحات موسیقایی را در هر مجلد پیش از متن اصلی درج کرده‌ام.
بنا بر آنچه ذکر کردم فهرست لغات و اصطلاحات موسیقایی هریک از سه مجلد تاحدی با هم هم‌پوشانی دارند اما حجم اکثر هریک از آنها با دیگری متفاوت است.
در پایان هریک از سه بخش، مؤلف فهرستی ارائه کرده که شامل نام اشخاص و اصطلاحات است. در این قسمت مؤلف یک واژه را در تمام متن نجسته و به ارجاع یک تا سه مورد از آن در متن بسنده کرده است. همچنین طرز املای او در فهرست گاه متفاوت با متن است و آنچه را هدایت در فهرست نگاشته در متن نمی‌توان یافت.
در بازنویسی حاضر، علاوه بر تطابق املای واژگان و اصطلاحات در فهرست با متن، صفحات ارجاع به متن را با جستجوی کامپیوتری در فایل بازنویسی تکمیل کرده‌ام و براساس صفحه‌بندی کنونی شمارۀ صفحه زده‌ام.
۱ نظر