علیرضا میرعلی نقی
از بین مجموعه ارزشمند تکنوازان که – لوگوی شرکت آهنگ روز- ۴۰ سال پیش روی صفحه وینیل منتشر کرد و امروز روی صفحه نقره‌ای سی دی انتشار می‌دهد، آلبوم تکنوازی پیانوی مرتضی محجوبی سرنوشت ویژه‌ای داشته است. این تنها صفحه‌ای بود که زبرای انتشار آن با شخص هنرمند وارد مذاکره نشد؛ چرا که حدود پنج سال از درگذشت او می‌گذشت و چاره‌ای نبود جز مراجعه به بازماندگان او و یا کلکسیونرهایی که نسخه‌هایی تمیز و سالم از نواخته‌های استاد را در مجموعه شخصی خود داشتند.
انتهای دهه ۱۳۴۰ و سال‌های بعد از آن دوره رونق و استقبال از شیوه نوازندگی استاد جواد معروفی و دست پرورده نخبه او انوشیروان روحانی بود و به نظر می‌رسید که برداشت‌های قدیمی و به اصطلاح سنتی از پیانونوازی به شیوه مشیرهمایون شهردار و مرتضی محجوبی دیگر مورد توجه نخواهد بود.
گذر تاریخ در مدتی کمتر از ۴۰ سال حقیقتی دیگر را عیان کرد. ارزش‌های هنری و زیبایی‌های مکتب معروفی – روحانی (که از لحاظ زیباشناسی نسبت به مکتب محجوبی در اصطلاح اهل معماری قدری فرنگی‌ساز به نظر می‌آیند) به جای خود محفوظ ماند اما مرتضی‌خان و تلقی زیبای او از نوازندگی و نغمه پردازی فراموش نشد، بلکه از سر نو مطرح شد و هوادارانی از سراسر کشور هم پیدا کرد که برای فرا گرفتن این شیوه محضر درس تنها چراغ‌دار مکتب او خانم فخری ملک‌پور را می‌شناختند.
در این میان آنچه که تاریخ و پسندهای زیباشناسی موسیقی کلاسیک ایرانی حکم به فراموشی آن داد، روش نوازندگی مشیرهمایون شهردار بود که آن هم در زمان خود بی‌طرفدار نبود.
اما پیانو، ساز محبوب آهنگسازان و نوازندگان کلاسیک اروپای قرن نوزدهم و بعد از آن زیردست‌های مرتضی محجوبی برای سخن گفتن در ادبیات موسیقی دستگاهی ایرانی زبانی یافت که نه قبل از آن سابقه داشت و نه بعد از آن جانشین توانایی در حد و حدود مرتضی خان به خود دید.
این زبان متکی به زبان اجرایی تار، سه‌تار و سنتور بود و از حالت‌های زیبای کششی که در کمانچه‌نوازی و آوازخوانی وجود دارد نیز بهره فراوان گرفت. در نوازندگی او تمام عناصر زیباشناسی موسیقی ردیف با تکلمی برازنده و آرسته و در عالی‌ترین سلیقه‌ای که قابل تصرف است، حس می‌شوند علاوه بر این فضای شخصی بی‌نظیری را نیز عیان می‌سازند که نوازندگان بزرگی چون حسن کسایی، رضا ورزنده، جلیل شهناز و در سطحی دیگر منصور صارمی و پرویز یاحقی از آن بهره‌های فراوان بردند.
در این درج شش گوهر با زبانی دیگر از موسیقی کلاسیک ایران آشنا می‌شویم، زبانی که نبوغ موسیقایی مرتضی خان آن را با امکانات فنی پیانو و نه تکنیک‌های غربی پیانو قوام داده و به نام خود ثبت کرده است. این آلبوم که تحسین دریچه ورود آشنایی نویسنده این یادداشت به گلستان هنر نوازندگی استاد محجوبی در ۳۲ سال پیش بود، هنوز تازگی خود را بیش از پیش دارد و نشر مجدد آن شاید تلنگری دیگر باشد به ذهن جویندگان زیبایی‌های رفیع موسیقی هم اکنون در سر درگم‌ترین شرایط تاریخی خود به سر می‌برد.
۱ نظر