پوریا نصیری
نفی تغییرات در ردیف موسیقی ایرانی و لزوم پایبندی به سنّت
پوریا نصیری و سجاد پورقناد
دیدگاهی که هرگونه تغییر یا ابداع ذیل ردیف موسیقی ایرانی و در شکل گستردهتر، اجرای ردیف موسیقی ایرانی و حتی ساختار ساز را نفی میکند، برخاسته از گفتمان «سنّتگرا»* و «جنبش بازگشت به خویشتن» در موسیقی ایران است. از آن جا که برخی مدرسان همچنان پیرو این گفتمان بوده و بر لزوم حفظ سنّت تأکید دارند، این تصوّر در ذهن هنرآموزان و دانشجویان ایجاد میشود که ردیف و در شکل بزرگتر، «کل موسیقی ایران» فاقد پویایی بوده و در یک چهارچوب بسته قرار گرفته است.
به واسطه وجود چند گفتمان در موسیقی ایران و تفاوت در نحوه نگرش، لازم است وجود این گفتمانها و شیوه نگرش آنان برای مخاطبان و هنرآموزان تبیین شده و تأثیرپذیری مدرّس از گفتمان خاص نیز مشخص شود تا هنرآموز این مهم را دریابد که موسیقی ایرانی تنها ذیل یک گفتمان سنّتگرای لایتغیّر قرار نگرفته و سنّتگرایی تنها یک گفتمان در کنار سایر نگرشها و گفتمانهای موسیقی ایران است که امروزه چندان مورد اجماع نیست.
ذکر این مطلب لازم است که نقدهایی به گفتمان سنّتگرا و شیوه نگرش آن به موسیقی ایران وجود دارد که کثرت آنها این سوال را ایجاد میکند که آیا این گفتمان علیرغم سبقهای که داشته است (برای نمونه «مرکز حفظ و اشاعه موسیقی سنتی» و همچنین «پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران» در پیش از انقلاب)، همچنان قابل استناد است یا خیر؟
نهایتاً لازم است مدرسان و اساتید نسبت به عدم جانبداری و الزام به رعایت اخلاق آموزشی و پژوهشی در امر آموزش موسیقی در هر سطح اهتمام ورزیده و نسبت به آن چه به هنرآموزان تدریس میشود، مسئولیتپذیری کافی داشته باشند چراکه نطفه نگرش به موسیقی در هنرآموزان و دانشجویان جوان در مراحل اولیه شکلگیری بوده و القائات غلط نتیجهای جز تعصب و محدودیّت ذهنی برای دانشجو نخواهد داشت.
* در سده اخیر، حضور سه گفتمان در موسیقی ایران به شکل پر رنگ دیده میشود: گفتمانِ «موسیقی کلاسیک بین المللی» (هواداران مین باشیان)، گفتمانِ «موسیقی کلاسیک ایرانی» (مکتب وزیری) و گفتمانِ «موسیقی سنتی ایرانی» (هواداران صفوت و برومند) هستند. گفتمان اول در ابتدای سده چهاردهم شمسی (سده چهاردهم هجری خورشیدی سدهای است که از ۱ فروردین سال ۱۳۰۱ هجری خورشیدی آغاز شد و در پایان ۲۹ اسفند سال ۱۴۰۰ هجری خورشیدی پایان یافت) دو گفتمانِ «موسیقی کلاسیک بین المللی» و «موسیقی کلاسیک ایرانی» با هم درگیر بودند و هر کدام سعی در ارائه طرحهای مورد نظر خود به سیستم آموزشی هنرستان موسیقی بودند. در میانه این سده، با تاسیس بخش موسیقی ایرانی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و در پی آن تاسیس مرکز حفظ و اشاعه، گرایش سومی بوجود آمد که در پی بازگشت به سنتهای گذشته موسیقی ایران بود.
۱ نظر