شهاب منا
نوشته ای که پیش رو دارید، بخشی از مقدمه ویرایش جدید ردیف سنتور استاد ابوالحسن صبا است که توسط شهاب مِنا صورت گرفته است و به تازگی به همت نشر خنیاگر به انتشار رسیده است:
مجموعۀ دوجلدی‌ای که فراروی خود دارید حاوی بازنویسی و ویرایش ردیف سنتور استاد ابوالحسن صبا است که به‌همراه تعلیقاتی به سعی اینجانب ارائه شده است. انگیزۀ اولیۀ انجام این ویرایش از سال ۱۳۹۲ طی کلاس‌های ردیف اینجانب در دورۀ کارشناسی موسیقی در دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی شکل گرفت که در آنها سه ردیف میرزاعبدالله برای سنتور براساس اجرای مجید کیانی (به آوانگاری اینجانب)، بخش‌هایی از ردیف حبیب سماعی به روایت طلیعه کامران (به آوانگاری و نگارش طلیعه کامران و اینجانب) و دوره‌های سنتور، ردیف استاد ابوالحسن صبا با ویرایش استاد فرامرز پایور را به مدت چند سال تدریس می‌کردم. علی‌رغم مساعی استاد بزرگ سنتور، فرامرز پایور، در ویرایش این ردیف همچنان مشکلاتی در نحوۀ نگارش و اجرای صحیح آن وجود داشت که هنگام تدریس می‌بایست آنها را برای یکایک دانشجویان توضیح می‌دادم یا می‌نگاشتم.
خواست یکی از دانشجویانم در رفع اشکالات موجود در ردیف سنتور استاد ابوالحسن صبا انگیزۀ انجام این بازنویسی و ویرایش و انتشار آن برای استفادۀ عموم علاقه‌مندان سنتورنوازی کلاسیک شد. این بازنویسی و ویرایش از ردیف سنتور استاد ابوالحسن صبا در بهار سال ۱۳۹۳ انجام شد و بازبینی و نهایی‌سازی آن، با وقفه‌ای نُه‌ساله، از بهار ۱۴۰۲ از سر گرفته شد و اینک به‌سامان رسیده است.
نگارنده ردیف سنتور استاد ابوالحسن صبا را از چهار دورۀ آن که به توسط نشر منتخب صبا (نشر همسر استاد صبا) در دهۀ هفتاد منتشر شده و خریداری کرده بود بازنویسی کرده و در مواردی با ویرایش استاد فرامرز پایور از این ردیف مطابقت داده است.
در ادامۀ این پژوهش به چاپ اولیۀ دوره‌های اول تا چهارم ردیف سنتور استاد ابوالحسن صبا دست یافتم: چاپ اول دورۀ اول ردیف سنتور استاد ابوالحسن صبا (۱۳۲۸) را از مجموعۀ شخصی خانم طلیعه کامران، چاپ دوم دورۀ اول (ویراستۀ چاپ اول، منتشرشده به سال ۱۳۳۷، به کوشش فرامرز پایور و داریوش صفوت) را از کتابخانۀ موزۀ موسیقی، چاپ اول دورۀ دوم را از موزۀ صبا، چاپ اول دوره‌های سوم و چهارم (۱۳۳۷ و ۱۳۳۹) را از کتابخانۀ موزۀ موسیقی (اهدایی پروفسور محمدتقی مسعودیه) یافتم و از آنها عکس گرفتم یا آنها را اسکن کردم. هنرمند گرامی، آقای بهروز شاهیده، نیز با گشاده‌دستی، چند نسخه از چاپ‌های دهۀ شصت دوره‌های سنتور، ردیف استاد ابوالحسن صبا را به نیّت استفاده در این پژوهش به نگارنده اهدا کردند.
از این میان، چاپ دوم دورۀ اول که در سال ۱۳۳۷ به کوشش فرامرز پایور و داریوش صفوت منتشر شده تغییراتی نسبت به چاپ اول دارد، از جمله اینکه «دومضراب شهناز» در آن از با موتیف ریتمیکِ «دو دولاچنگ، دو سه‌لاچنگ» به میزان‌نمای و موتیف ریتمیکِ «چهار دولاچنگ»، و «فرود شور» در چاپ دوم نسبت به چاپ اول تغییر یافته است. در چاپ اول دورۀ اول، تنها شعر «پهلوی» در سه‌گاه و شعر «دوبیتی» در شور درج شده است و الباقی اشعار در چاپ دوم به چشم می‌خورند.
شرح رسم‌الخط نگارش نت‌ها در چاپ اول (۱۳۲۸) نسبت به چاپ دوم توفیر دارد و علاوه بر تغییرْ توضیحاتِ مفصّل‌تری را در بر دارد، اما دوره‌های دوم، سوم و چهارم ردیف سنتور استاد صبا از زمان چاپ اول تا پیش از ویرایش استاد فرامرز پایور در سال ۱۳۸۷ که چهار دوره را در یک مجلد ارائه کردند مجدداً ویرایش نشده‌‌اند و در نت‌ها تفاوتی بین چاپ‌های مختلف هر دوره نیست و تنها در صفحات اول و پایان توضیحات متنی با هم تفاوت‌هایی دارند.
جلد، صفحات عنوان، مقدمه، توضیحات و مؤخره‌های دوره‌های اول تا چهارم ردیف سنتور استاد ابوالحسن صبا در چاپ‌های نخستین آنها توسط اینجانب اسکن یا عکاسی شده و در کتاب حاضر ارائه شده است. علاوه‌براین، صفحاتی از نت‌های چاپ اوِل دورۀ اول اسکن و ارائه شده و طرز نگارش یا محتوای آن با چاپ دوم مقایسه شده است. در دوره‌های دوم، سوم و چهارم نیز صفحاتی نمونه از نت‌ها اسکن شده و در پایان هریک از دوره‌ها درج شده است.
موسیقى زدیف ما بسیار به جناب شهاب منا مدیون است، نگارش زذیف میرزا عبدالله و تحقیق در سنت سنتور نوازى حبیب سماعى موضوعاتى است که سالیان دراز آقاى منا را بخود مشغول داشته و موسیقى ردیف بسیار وامدار ایشان است، بنوبه خود از زحمات ایشان تشکر میمنم، دست مریزاد و راه ایشان پر رهرو باد
بهروز شاهیده