علیرضا میرعلی نقی
اصفهان و اصفهانیان که جای خود دارند. طنز کلامی بسیار قوی در میان هنرمندان این شهر به خاطر ارتباط‌هایی که هنوز به شکل نیمه سنتی – نیمه مدرن با یکدیگر دارند شهره خاص و عام است. استاد جلیل شهناز نیز از زمره ی همین هنرمندان است. طنز پردازی استادانه ی او شهرتی همپایه ی صدای جادویی تارنوازی اش دارد.
در واقع نبوغ درخشان آقای شهناز – که عمرش دراز باد – را باید در دو جنبه ملاحظه کرد زبان گفتاری و زبان موسیقیایی جناب شهناز کم و گزیده و فصیح سلیس و ساده نه ادبی و فاخر سخن می‌گوید و هنگام حرف زدن توجه او به رساندن معناست نه پیچاندن کلام و فضل فروشی او در همه ی عمر با ساز دستش اندیشیده است و سخن گفته است؛ گویی مضراب و لسانش دو وسیله ی بیانی او در زندگی اش بوده اند که هر جا یکی از آنها بازمانده، دیگری در نقشی متمم و مکمل به یاری اش آمده است از یاد نبرید که شهناز زاده خانواده ای از حرفه ای ها و به قول اصفهانی ها چکیده کارهای موسیقی است و از کودکی با مردم از هر طبقه آمیخته بوده و با غم و شادی و رنج و راحت مردم بسیار آشناست.
او هرگز نتوانسته از بلندای ناز پروردگی و نخوت به مردم نگاه کند و همین خصیصه ی عالی به طنز او موقعیتی را بخشیده که از لایه های پیچیده و پنهان و آشکار بهره مند است و با خوشمزگی در واقع بی مزگی و متلک پرانی و خدای ناکرده لیچار و هزل و هتاکی و خنده سازی های مبتذل فرسنگ‌ها فاصله دارد؛ خصایص ناپسندی که در کلام و رفتار برخی از استادان البته بی بدیل در ساز تخصصی شان شنیده و دیده می‌شود و اسباب دل آزاری و کراهت مردم و هنر دوستان را فراهم می‌کند.
جلیل شهناز با مردم بزرگ شده و از کودکی زیر و بم و ظرافت های پنهان در رفتار و گفتار آنان را آموخته است. همین دوستدارانش اعلام عدم آمادگی نکرده و همیشه حاضر به یراق و آماده ی هنرنمایی بوده و هیچگاه ساز در حد متوسط ننواخته بلکه همیشه لطایفی بی بدیل را در چنته ی هنر خود آماده داشته است ولو گاه در حد یک دراب خوش صدا یا نیم جمله ای در نهایت دل انگیزی یا خلق ضربه های بداهه ای که از استادی مسلم چون او ساخته است. در حین نوازندگی و خلسه ی درون خود گویی با چشم سوم همه ی دور و بر و اوضاع را هم زیر نظر دارد.
کمترین حرف یا نکته ای از حاضران را می‌شنود و برای آن جوابی استادانه در آستین دارد گاه تعیین مرز میان طنز و جد در کلام او کاری دشوار است و این توانایی استاد شهناز است که می‌تواند حرفش را برساند و به طور مستقیم نیز برخورنده نباشد، مگر در جاهایی که عمد و قصدی داشته باشد؛ هم برای مخاطبش گیرایی داشته باشد و هم حریم ها را نگه دارد انصاف را که در هر مجلسی که نگارنده شاهد هنرنمایی‌های کلامی استاد جلیل شهناز بوده دیده که کل مجلس و مجلسیان تحت الشعاع وجود بی بدیل او هستند؛ با صدای سازش و با کلامش از خود بی‌خود می‌شوند.
۱ نظر