شهرام ناظری، نیمای آواز ایرانی (۲)

شهرام ناظری، در تمام این سال‌های فعالیت، به جای آنکه سوار جریانی شود، جریان ساخت. او حتی سوار موج جریانی که خود ساخته بود هم نشد: در اوج موجی که آلبوم آتش در نیستان در موسیقی موسوم به موسیقی عرفانی ساخته بود، «سفر به دیگر سو» کرد. او می‌توانست آثار هیتی چون «اندک اندک» و «آتش در نیستان» و «مهتاب رو» و … را سالها و در همه ی کنسرت ها بخواند و کنسرت پشت کنسرت بگدارد اما آن آثار که همیشه شنیدنی و برا یهمه ی مردم جذاب هستند، برایش جزیی از گذشته بودند و نگاهش به آینده بود. در تمام این سال‌ها اشعار و تفکر مولانا در آواز و نگاهش جاری بود، اشعاری که پیش از آن کمتر مورد اقبال آهنگسازان بود، چون مولانا اساسا تفکری عمیق‌تر و شعری دیرفهم‌تر از نگاه و تجربه‌ی اغلب مردم دارد.

اشعار عرفای بزرگ کرد و غیر کرد را خواند، به صورت گسترده و عمیق به فردوسی پرداخت، از سهراب سپهری و شفیعی کدکنی خواند و به صورت ریشه‌ای و عمیق به نیما پرداخت. برای دکتر پژمان طاهری «آرش کمانگیر» سیاوش کسرایی را خواند. حتی شاعر کمتر شناخته شده‌ای چون محمود مشرف تهرانی(م-آزاد) را هم از نظر دور نداشت و به همراهی آهنگساز جوان ارشک رفیعی «شاعر گمشده» را کار کرد و نگران این هم نبود که این آثار شاید مورد توجه عوام نباشند. ناظری همواره برای آینده کار کرده و به دنبال جریان‌سازی و فرهنگ‌سازی بوده است.

استاد ناظری همواره تاثیرگذار بوده است. آوازها و جریان فکری‌اش، رپرتوار موسیقی ایرانی را ارتقا داده است. به سازهایی که آلبوم‌هایش به موسیقی متداول ایرانی اضافه کرد توجه کنید. از دف و تنبور بگذریم که به هر حال برای خود ایشان دو ساز درونی و قو‌می‌اند، در آلبوم‌ها و کنسرت‌های بعدی ایشان بسیاری سازهای دیگر موسیقی اقوام ایرانی نمود پیدا کرده‌اند. استاد حتی ابایی ندارد که با دو هنرمند جوان، با دو ساز سازهای ضرب زورخانه و دایره یا دف روی صحنه بیاید و یک کنسرت کامل را اجرا کند. ابایی نداشته که بر خلاف معمول در موسیقی ایرانی، ایستاده آواز بخواند.

خلاقیت و رهایی و پیشرو بودن ایشان، به جریان‌های نوگرا و جوان موسیقی ایرانی میدان کار داد و تاثیر ایشان بر آهنگسازان و آهنگسازی در موسیقی ایران غیر قابل انکار است. از تاثیر بر آهنگسازان که بگذریم، تاثیر ایشان و نوع استفاده از ادوات آواز و نوانس‌ها و مکث و حرکت در آواز بر آوازخوانان هم قابل توجه است. اگر مجموعه آثار هنرمند باسواد و توانایی چون همایون شجریان را بررسی کنیم، از رنگ صدا و برخی حالت‌ها که تاثیر پدر و استادش، زنده‌یاد استاد شجریان مشهود است بگذریم، از نظر درونمایه و شکل بیان و جمله‌بندی، تاثیر استاد ناظری را ‌می‌توان به وضوح در آوازهای ایشان دید و این از هوشمندی همایون است که علی‌رغم ارادت به پدر، درس‌های اسطوره ی دیگر این نسل را هم از نظر دور نداشته است.