صدایی که خاطره ها را نو می‌کند (۲)

نقطه مقابل او، شادروان غلامحسین بنان است که در دوره خود، خواننده مخصوص محافل آریستوکرات قدیمی و جزء هنرمندان نه‌چندان محبوب برنامه‌‌های موسیقی رادیو بود. اما اعتبار و شهرت ماندگار او، درست بعد از انقلاب، بعد از دوازده سال کناره‌گیری مطلق از فعالیت موسیقی (۱۳۴۵-۱۳۶۴) و در هفت، هشت سال آخر زندگی‌اش، دست داد. شهرت و اعتباری که حالا هم از سکه نیفتاده و استاد بنان شاید تصور آن را هم نمی‌کرد. درحالی‌که نشریات سال‌های ۱۳۳۰-۱۳۴۰ واقعیات دیگری را گواهی می‌دهند.

فرصت این نیست که به بررسی علل و عوامل ماندگاری و عدم ماندگاری افراد و آثار بپردازیم. همین‌قدر فرض می‌گیریم که بازسازی آثاری که متعلق به دور‌های دیگر هستند و با صدای خواننده‌‌ها‌یی مشخص و با صدای ارکستر‌ها‌یی مشخص‌تر در ذهن و حافظه باقی ماند‌ه‌اند، کاری است سهل و ممتنع، سهل است به خاطر اینکه نغمه و کلام مهی‍ّاست، امتحان خود را بین مردم پس داده و به دل‌ها نشسته، و سوار شدن بر همان تداعی‌های نیرومند و خاطر‌ه انگیزی‌ها هم شاید ضامن فروش نوار باشد.

ممتنع است، به خاطر اینکه تجربه نشان داده همیشه هم نمی‌توان به نیرومندی تداعی‌ها و خاطرات مردم و بهره‌گیری از احساسات نوستالژیک اعتماد کرد، ممکن است مردم اصلاً این بازسازی را نپسندند و همان صدای مخدوش نوار‌های قدیمی را ترجیح بدهند؛ و پروژه آقایان سرمایه‌گذار و هنرمند با شکست مواجه شود.

به نظر نویسنده این یادداشت، دو عامل اصلی می‌تواند تا حدی ضامن توفیق پروژه‌‌های بازسازی آثار قدیمی در رویارویی با سلیقه‌‌های مشکل‌پسند امروزی باشد: ۱- کمال و پختگی فنی در تنظیم اجرای مجدد اثر (با ارکستر) به نحوی که صدایی دلنشین از ارکستر برآورد. ۲- توانایی و صمیمیت واقعی خواننده جدید آن اثر قدیمی؛ با شنوندگانش. روشن است که دستیابی به چنین شرایط مطلوبی، آسان نیست و تنها زیر نظر مدیریتی هنرشناس که مخاطرات کار را خوب بشناسد و آن را با انتخاب افراد کاردان به درستی راهبری کند، می‌تواند به توفیق نزدیک شود. به نظر نگارنده، نوار «به دنبال دل» نمونه‌ای موفق و مثال‌زدنی از این‌گونه پروژه‌‌هاست.

نوار، گلچینی از ملودی‌های نغز استاد علی تجویدی، نواساز و نوازنده پیش‌کسوت موسیقی پنجاه سال گذشته ماست، همراه کلام پرمغز استاد رحیم معینی کرمانشاهی (تنها یکی از قطعات: دیدی که رسوا شد دلم… با کلام زنده‌یاد رهی معیری است)؛ ترانه‌‌ها‌یی که تکه‌تکه خاطره‌‌های از یاد نرفتنی دوستداران موسیقی ایرانی در نیم قرن اخیر را ساخته‌اند و هر کدام، بار عاطفی نیرومندی دارند که بعد از سال‌ها، هنوز هم از نفوذ و شیوایی آن کم نشده است، ساخته‌‌های استاد تجویدی بیش از هر هنرمند دیگری در ده سال گذشته هدف بازسازی و اجرای مجدد بوده و اتفاقاً خواننده اکثر آن‌ها نیز علیرضا افتخاری بوده است.