گفتگوی هارمونیک
در دستگاه همایون نیز، گردش نغمات در فرودها با به‌کارگیری دودیِز و فرود بر رِ در همایون فاسُری به طرز جدید است و با فرودهای همایون ردیف میرزاعبدالله (به‌کارگیری دوسُری و فرود بر می) توفیر دارد.
در واقع انتساب ردیف گردآوردۀ موسی معروفی به ردیف‌های آقاحسینقلی، میرزاعبدالله و درویش‌خان نه در مورد کتاب حاضر، که در مورد کتاب ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی، گردآورنده: موسی معروفی (چاپ اول: ۱۳۴۲ توسط ادارۀ هنرهای زیبای کشور) مصداق دارد که حاویِ ردیف درویش‌خان که موسی معروفی مستقیماً از آن استاد به روش شفاهی تعلیم گرفته و بعداً به نت درآورده است، آوانگاری استاد علینقی وزیری از اجرای زندۀ میرزاعبدالله و آقاحسینقلی_ که توسط علینقی وزیری در اختیار موسی‌خان قرار گرفته_ و آوانگاری مهدی‌قلی هدایت از ردیف میرزاعبدالله به روایت مهدی صلحی، بهترین شاگرد و خلیفۀ کلاس میرزاعبدالله، که در سال‌های ۱۲۹۴ تا ۱۳۰۱ به نت درآمده و نسخۀ اهدایی آن به کتابخانۀ هنرستان موسیقی ملی به‌طور امانی در اختیار موسی معروفی قرار داشته می‌باشد.
نکتۀ بارز دیگر در ردیف حاضر حضور پررنگ شعر در غالب گوشه‌های آن است، به‌طوری‌که در حد یک ردیف آواز در آن شعر مندرج است. این ویژگی در ردیف‌های میرزاعبدالله و آقاحسینقلی به‌چشم نمی‌خورد و ردیف درویش‌خان نیز یحتمل سازی بوده است. در آثار پیشین، این حجم تلفیق شعر و موسیقی در ردیف تنها در ردیف‌های ویلن و سنتور ابوالحسن صبا دیده می‌شود که مفخم‌پایان نیز در به‌سامان‌رساندن ردیف ویلن صبا نقش داشته است. مفخم‌پایان در مقدمۀ خود بر چاپ نخستین کتاب حاضر می‌نویسد این مجموعه را در مدت کوتاهی در سال ۱۳۱۸ از نت‌نگاری یکی از ردیف‌هایی که موسی معروفی در اختیارش گذاشته یک پرده بالاتر انتقال داده و خود را نسخه‌نویس این مجموعه ذکر می‌کند و می‌افزاید آنچه را نگاشته (کتاب حاضر) تا سال ۱۳۲۳ در اختیار ابوالحسن صبا بوده که از آن برای دورۀ سوم ردیف ویلن خود استفاده کند اما چنین نشده و نهایتاً پس از ۳۸ سال از زمان استنساخ، آنچه چاپ شده همان نسخۀ قدیمی نگاشتۀ مفخم‌پایان در سال ۱۳۱۸ است بی‌هیچ تغییر. این گفته‌ها انتساب محتوای این مجموعه به ابوالحسن صبا یا لطف‌الله مفخم‌پایان را رد می‌کند.
آنچه این فرضیه را تقویت می‌کند جزوۀ آواز دشتی موسی‌خان معروفی است که آن نیز در سال ۱۳۲۸ به‌اهتمام لطف‌الله مفخم‌پایان چاپ شده و در کتاب لطف مفخم بازنویسی شده و توسط نشر خُنیاگر زیر چاپ است.
۱ نظر