علیرضا میرعلی نقی
نوشته ای را که پیش رو دارید مقالهای است به قلم میرعلیرضا میرعلینقی در کتاب «لطف مفخم: آثار بزرگان موسیقی ملی برای تار و ویلن در پنج دفتر»، به سعی و اهتمام لطفالله مفخمپایان، ۱۴۰۲، تهران: نشر خُنیاگر. موسی معروفی به کوشش لطفالله مفخمپایان (لطف مفخم):
زنده یاد لطفالله (یزدان مهر) مفخمپایان تا هنگامی که زنده بود، اجازه نداد مطلبی دربارهٔ زندگی و خدمات او نوشته شود. مصاحبهای با کسی نکرد و هر جا که سخن از «تجلیل» او میشد میگریخت و شانه خالی میکرد. او نحوهٔ زندگی و کیفیت کارش را برای نمایاندن وجودش کافی میدانست و اهل سخن زیادتی نبود. برای همین است که آثارش هنوز هست و جز نامی از خودش نیست. نه تنها موسیقی کلاسیک ایران بلکه کلیت فرهنگ ایران عصر تجدد شخصیتی تا این حد فروتن و پرکار و ایثارگر را بسیار کم به خود دیده است.
تنها و تنها مطلبی که دربارهٔ او نوشته شده در مجلهٔ روز هفتم (از انتشارات همشهری) شمارهٔ ۱۰۱ (جمعه ۱۴ دی ۱۳۷۵) صص ۴۵-۴۴ است و این دومین مطلبی است که بعد از ۲۷ سال از درگذشت وی به یادش نوشته میشود تا شاید آیندگان بدانند که مفخم که بود و چه کرد.
لطف الله مفخم پایان در خانهای واقع در کوچهٔ آقاسیدهاشم، وکیل خیابان شاه آبادِ تهران عصر احمد شاه متولد شد. همسایگان او در آن کوچه خانوادهٔ «فرهت» بودند که از دیوانیان عالی مقام و دوستداران موسیقی شناخته میشدند. در خاندان مفخم، همانند بیشتر اشراف اصیل جامعهٔ شهری آن روزگار، توجه به تربیت و تحصیل فرزندان امری جدی بود. نسب اجداد مفخم به نادرشاه افشار میرسید و افراد تحصیل کرده در خانوادۀ او زیاد بودند. او در مدرسه معروف علمیه (واقع در پشت مسجد سپهسالار) که چند سالی است تخریب شده و نیز در مدرسهٔ دارالفنون درس خواند.
نوازندگی ویولن را ابتدا نزد استاد ابوالحسن صبا و بعدها نزد روبیک گریگوریان فرا گرفت و به دریافت گواهینامه از استاد گریگوریان نایل شد. همچنین به خاطر علاقه و نظم و جدیت و صداقت بسیارش مورد لطف و توجه استاد صبا قرار گرفت تا جایی که مدتی مقام خلیفگی کلاس، هنگام سفرهای استاد، به او داده شد. از طریق همان کلاس واقع در کوی ظهیرالاسلام خیابان شاه آباد، با بسیاری از موسیقیدانان مطرح زمانه آشنایی یافت و همنین آشناییها مقدمهٔ کارهای ارزندهٔ و در سالهای بعد شد.
از همان دورهٔ تحصیل نزد استاد صبا در نت نویسی و خوشنویسی (نتها و متنهای الحاقی آنها) مهارت پیدا کرد و افتخار همکاری سالیان سال با استاد ابوالحسن صبا در جمع آوری ردیف موسیقی ایران نصیب او شد میتوان شرح مختصر آن را در مقدمهٔ کتاب حاضر مطالعه کرد تا بتوان به گوشهای از کوششها و مشکلات او در این راه دشوار پی برد.
بعد از یک دوره آموزگاری در دبیرستانهای تهران، از سالهای ۱۳۲۰ به بعد فعالیتهای لطف الله مفخمپایان جدیتر شد. با استاد روح الله خالقی دوستی عمیق یافت و در تاسیس انجمن موسیقی ملی (۱۳۲۳) چاپ نتِ سرودهای گوناگون راهاندازی نشریهٔ چنگ (۱۳۲۵) خدمتهای شایان کرد. وی همچنین ناظر امور اداری و مالی انجمن موسیقی ملی در سالهای ۱۳۲۸-۱۳۲۳ بود و اسناد باقیمانده از آن دوران گواه تلاش شبانهروزی او در کنار دوست هنرمندش، استاد روح الله خالقی است.
۱ نظر