گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

وضعیت موسیقی ایران قبل از ورود اعراب (۵)

عباسیان


دوره ی عباسیان را می توان دوره ی احیای مجدد فرهنگ و هنر ایرانی دانست. ایرانیان توانسته بودند به دربار نفوذ کنند و با این نفوذ فرهنگ و آداب رسوم و حتی لباس بومی خود را وارد حکومت عباسیان کردند و اتفاقاً با استقبال خلفای عباسی روبه رو شد. اولین خلیفه ی عباسی ابوالعباس سفاح نام داشت. او به پیروی از پادشاهان ساسانی به ترویج هنر وموسیقی ایرانی پرداخت. موسیقی از دربار پای خود را فراتر گذاشت و به خانه های اشراف و ثروتمندان نیز نفوذ کرد. این نفوذ به حدی بود که داشتن کنیز رامشگر از تجملات زندگی محسوب می شد. درهنگام شب از اکثر خانه ها صدای ساز و رقص و آواز شنیده می شد. حتی گهگاهی بین موسیقیدانان و شاعران رقابتی شکل می گرفت.

حتی بانوان نیز مجالس جداگانه ای برای خود ترتیب داده بودند تا از لذت شنیدن

موسیقی بی بهره نمانند. این مراسم بانوان که نوبه الخاتون نام داشت بیشتر در
منزل زنان اشراف برگزار می شد.

پس از سفاح برادرش منصور به خلافت رسید. او خیلی اهل عیش و نوش نبود.
“منصور روزی غوغایی شنید، پرسید چه خبر است؟گفتند:یکی از بندگان در میان
کنیزان مشغول نواختن طنبور است. منصور بر سر آن جمع رفت و همه از ترس
او پراکنده شدند. آنگاه منصور طنبور را از دست خادم گرفت و چنان بر سر او
کوفت که شکست و خادم را به واسطه ی ارتکاب این عمل فروخت تا دیگر روی
او را نبیند” (۱)

پس از منصور پسرش مهدی و بعد ابراهیم پسر مهدی به خلافت رسید. این طایفه
همچنان به هنر و هنرمندان احترام خاصی می گذاشتند.

اوج ترویج موسیقی در دوره ی عباسیان را دوره ی هارون الرشید می دانند.
هارون الرشید علاقه ی زیادی به موسیقی داشت و حتی دو پسران او، امین و
مامون به موسیقیدانها اظهار علاقه می کردند.

دوره ی هارون الرشید را دوره ی اوج هنر و موسیقی عرب می دانند.
هارون الرشید برادری داشت به نام ابراهیم المهدی که بسیار شیفته ی موسیقی
بود. هارون خواهر دیگری نیز داشت که او هم اهل موسیقی بود و دربار هارون
الرشید با حضور این دو خواهر و برادر رنگ دیگری به خود گرفته بود.

معروفترین بزرگان موسیقی دوران عباسیان خاندان موصلی بودند که آنها را
اولین خاندان موسیقیدان در ایران ذکر کرده اند.

ابراهیم موصلی


سردمدار این خاندان ابراهیم موصلی بود که در دربار هارون الرشید عود می
نواخت. دیگری اسحاق موصلی بود که علاوه بر نوازندگی عود، ابداع کننده ی
مقام ماخوری (ماهور) است.

حماد موصلی هم پسر اسحاق بود و زلزل برادر زن ابراهیم موصلی بود که هم
خواننده ی توانایی بود و هم نوازنده ی عود زبر دستی.

اولین کسی که اشعار عربی را بر پایه ی موسیقی ایرانی ساخت و اجرا کرد
ابراهیم موصلی بود. در بعضی از کتابها از ابراهیم موصلی به ابراهیم بن ماهان و
در بعضی دیگر ابراهیم ابن میمون نام برده شده است. ابراهیم پسر یکی از
دهقانان فارس به نام ماهان بود وروزی نامه ای به یکی از دوستانش نوشت و
نام خود را ابراهیم ابن ماهان ذکر کرد.

۱ – نظری به موسیقی، روح الله خالقی، ص ۳۵

ابوالفضل زنده بودی

ابوالفضل زنده بودی

۱ نظر

بیشتر بحث شده است