معرفی کتاب «تجزیه و تحلیل موسیقی برای جوانان»
چهارشنبه ۶ آبان ۱۳۹۴
، توسط:
هادی سپهری
کتاب نوشته ی لئونارد برنستاین آهنگساز، پیانیست و رهبر ارکستر آمریکائی (۰۹۹۱-۸۱۹۱) و با ترجمه، بازنویسی و توضیحات (زیرنویسهای مفید)ِ مصطفی کمال پورتراب است که توسط نشر چشمه در تهران چاپ شده است و هماکنون چاپ ششم آن (۱۹۳۱) در بازارِ کتاب موجود است. در نگاه اول به عنوان کتاب آن را برای جوانان مناسب خواهیم دانست، ولی از آنجا که در کشور ما آموزش موسیقی در مدارس وجود ندارد و این به معنی عدم وجود آموزش عمومی و رسمی موسیقی است، در نتیجه به نظر میرسد این کتاب برای کلیه اقشار و سنین در کشور ما مناسب و مفید باشد به استثناء کودکان و نوجوانان (بدون حضور مربی).
مطالب کتاب که متن برنامههای تلوزیونیِ نویسنده برای آشنا سازیِ جوانان آمریکا، در دههی شصت تا اوائل دههی هشتاد میلادی در قرن بیستم، با موسیقی به طور عمومی و به خصوص با موسیقیِ کلاسیک غربی است؛ حاوی نکات بسیار مفید و آموزنده است به صورتی که میتوان با مطالعه ی آن آشنائی عمومی ای با تئوری موسیقی غربی، مبانی آهنگسازی و فرم، شناخت برخی جنبههای بیانِ موسیقایی در موسیقی کلاسیک غرب و همچنین به صورت جسته و گریخته اطلاعاتی در باب موسیقی های مردم پسند قرن بیستم کسب کرد.
برنستاین در در بخش اول کتاب، که حاوی ده فصل است، از نغمه و ملودی آغاز کرده و در ادامه درباره ی فاصله ی صداها در موسیقی، ریتم در موسیقی، موسیقی محلی، سازبندی و سازآرایی (ارکستراسیون) و موسیقی سمفونیک بحث می کند. در همین بخش موضوعاتی که به نوعی برون موسیقائی هم هستند مطرح شده اند از جمله بحث درباره ی معنای موسیقی، که محل مناقشه ی فراوانی بین موسیقی شناسان و فلاسفه بوده و هست، که نویسنده به خوبی، با ذکر مثال ها و آوردن نمونه های متنوع، به شرح و بیان اندیشه ی خود در این موضوعات پرداخته است. به شخصه مطالب این فصل را بسیار می پسندم. فصلی دیگر هم به طرح «بذله گوئی و خوشمزگی در موسیقی» یعنی بیان طنز با موسیقی اختصاص داده شده است.
بخش دوم کتاب هم که دارای پنج فصل است بیشتر به مباحث درون موسیقائی و ساختار موسیقی اختصاص دارد.
شایان ذکر است که مجموعه های تصویری این کنسرت ها هم اخیراً توسط انتشارات ماهور به صورت نوزده دی وی دیِ تصویری با ترجمه و گویندگیِ بابک بوبان منتشر و در دسترس علاقهمندان، در صورتی که بخواهند همراه با کتاب صدا و تصویر نمونه ها را داشته باشند، قرار گرفته است. من این کتاب را بارها (از ۶۷۳۱) به دوستان غیر موسیقیدان و غیرموسیقی شناس هدیه دادهام و نتایج خوبی از مباحثه با آنها پس از مطالعه ی کتاب گرفتم؛ پس به شما هم مطالعه ی آن را توصیه میکنم.
کتاب سازشناسی کاربردی )سازهای موسیقی کلاسیک ایران( با نویسندگی مجید کولیوند، نوازنده سنتور، آهنگساز و مدرس دانشگاه هنر تهران، با همکاری نشر نای و نی منتشر شد. کتاب در سه بخش نگارش شده است. بخش نخست هوا صداها (سازهای بادی) که ساز نی را در بر می گیرد. بخش دوم، زه صداها که خود به دو بخش زهی مضرابی شامل سازهای سنتور، قانون، تار، سه تار و عود و زهی آرشه ای شامل کمانچه، قیچک سوپرانو، قیچک آلتو، قیچک باس می باشد. در نهایت بخش سوم به پوست صداها (سازهای کوبه ای) اختصاص داده شده که شامل ساز تنبک و دف است.
پیش از شروع به نوشتن این مطلب، یکی از دوستان نویسنده در تاریخ دفاع ۸ ساله، به آرامی و با تاکید، یادآور شد که ما «موسیقی جنگ» نداریم بلکه موسیقی دفاع مقدس داریم؛ در واقع، تاکیدش بر پرهیز از واژه «جنگ» بود. دوست ما بار سیاسی و حتی تاریخی این واژه را در نظر داشت. درست می گفت که ما مردمی جنگ طلب نیستیم. ولی نمی شد انکار کرد که همین واژه منحوس که به قول ملک الشعرای بهار «فغان ز جغد جنگ و مرغوای او که تا ابد بریده باد نای او در تمام ۸ سالی که ایران درگیر آن بود، میلیون ها بار از طریق رسانه های نوشتاری و شنیداری و دیداری، پخش شد.
