جزئیاتى که آموزش موسیقى به آن نیاز دارد

یک تمرین خوب با یک برنامه خوب و صحیح آغاز مى شود. اگر شما ۵ دقیقه تمرین را در برنامه یک روز شلوغ خود جا مى دهید یا یک بعدازظهر کامل را صرف این کار مى کنید، باید نحوه درست تمرین کردن را بدانید. تمرین کردن جزئیات زیادى دارد که آموزش موسیقى محتاج آن است. البته قطعاً زمانى که به درستى تمرین مى کنید هم مسائلى از قبیل مشکلات موجود در قطعات، شگفتى هاى پنهان در آنها و تجربه هاى تازه هم به وجود مى آید. اما مى توانید از قبل خود را براى آنها آماده کنید. یک برنامه صحیح به شما شیوه تمرکز حواستان روى یک مشکل براى برطرف کردن آن را آموزش مى دهد. منظور من از برنامه، توالى خشک یک سرى فعالیت نیست.

به جاى خطوط خشک از پیش تعیین شده زمان فعالیت ها، در جست وجوى روش طبیعى که مى توانید این کارها را انجام دهید، باشید. براى مثال قبل از اجراى یک اثر حتماً به آن فکر کنید، در زمان حال اجرا کنید و در آینده به اجرایتان گوش کنید و راجع به آن بیندیشید. مى توانید در همه موارد از این روش استفاده کنید مثلاً براى آینده برنامه ریزى کنید، سپس آنها را انجام دهید و بعد ببینید آیا واقعاً آنچه را که از قبل انتظارش را داشتید، انجام داده اید یا خیر.

اگر از این زاویه نگاه کنید، تمام این کارهایى که انجام مى دهید برنامه اند. اگر قبل از شروع فعالیت به آن فکر کنید، برنامه شما دقیقاً شکل کارهایى که انجام مى دهید را به خود مى گیرد. حتماً باید قبل از شروع کار بدانید که چه مى خواهید بکنید. بعد از آن متوجه خواهید شد که تمرینات شما چقدر خوب پیش رفته است.

همیشه برنامه ریزى از درون ذهن شروع مى شود اما اجازه ندهید که در آنجا باقى بماند. تصمیم هایى که گرفته اید و کارهایى که انجام داده اید (با ذکر اینکه در کدام یک از آنها موفق بوده اید و در کدام یک شکست خورده اید) را در جایى ثبت کنید، پس از مدتى آنها راهنماهاى باارزشى براى شما خواهند شد.

معلم هاى با تجربه و نوازندگان حرفه اى هم از همین ایده ها استفاده کرده اند. کتاب هاى فراوانى راجع به آموزش تمرین موسیقى نوشته شده است که پایه بیشتر آنها همین برنامه هاى روزانه بوده است. معلم ها با استفاده از فهرست هاى رپرتوار، برنامه هاى پیشرو آموزشى، تقویم تکالیف و سرفصل هاى دیگرى از این قبیل، این کتاب ها را نوشته اند. شما هم مى توانید به جاى خلق دوباره این روش ها، از آنها به درستى استفاده کنید. هاف لپوف ویولنیست آزاد و معلم معروف کالیفرنیایى، روش هاى جالبى براى تدریس ارائه داده است. او از صفحه هاى جدول بندى شده و فهرست هاى کار استفاده مى کند. خودش مى گوید: «استفاده از این روش ها براى سازمان دادن به تمرینات شاگردانم است. من در ابتدا خودم فقط از کاغذ هاى سفید براى تمرینات شخصى ام استفاده مى کردم اما اکنون باید قطعات زیادى را تمرین کنم بنابراین، براى اینکه مطمئن شوم برپایه مشخصى حرکت مى کنم، خودم هم این جدول ها را مورد استفاده قرار داده ام.»

برى گرین نویسنده کتاب ماندگار «بازى درونى موسیقى» با اضافه کردن مطالبى به مجله درس هاى بازى درونى موسیقى، آن را به صورت یک دفترچه فشرده براى دانشجویان و دانش آموزان درآورده است. در این دفتر فضاهایى براى نوشتن اهداف کوتاه مدت، میان مدت و طولانى مدت دانشجویان در زمینه کار در نظر گرفته شده. همین طور سئوالاتى راجع به نحوه آماده کردن قطعات از دانش آموزان شده است.

الیزابت میلز معلمى متعهد و بسیار جدى است که کمک هاى زیادى به متد سوزوکى کرده و شاید شما بیشتر آن را به عنوان ویراستار و حامى متد سوزوکى بشناسید. او دو کتاب تاثیرگذار در متد سوزوکى و فهم این متد نوشته است که هنوز هم جزء منابع معتبر در تدریس این متد محسوب مى شود.
میلز چند سال قبل، دفترچه هایى از مباحثى که هنگام تدریس از آن استفاده کرده بود به نام «حاصلخیزى مطالعات موسیقى» به من داد، سرفصل هاى این کتاب بسیار آشنا بودند: اهداف، تکالیف، تمرین هاى ضبط شده، لیست رپرتوار و اجراهاى ضبط شده. او با استفاده استعارى از میوه درخت و رشد آن به کل مجموعه گرما و صمیمیتى داده بود. این نقاشى ها تمام جزئیات را به دقت بیان مى کردند: از آماده کردن زمین (گوش دادن)، کاشتن بذرها (شروع تمرین)، تا جوانه زدن، رسیدن میوه، هرس کردن و شکل دادن و در آخر میوه رسیده (اجرا کردن). این تصویرهاى مفید، به سازماندهى تمرینات کمک زیادى مى کنند.

اگر از ایده کنار هم قرار دادن برنامه ها تمرین خود وحشت دارید و علاقه مند به استفاده از روش هاى اصلى هستید، مى توانم سه برنامه چاپ شده را به شما معرفى کنم. آنها ابزارهاى متفکرانه تمرین هستند و راهنماهاى خوبى براى شما خواهند بود. هر سه آنها دفترچه هاى محکم ۲/۸۱ در ۱۱ اینچى هستند و در برخى ویژگى هاى موضوعى به هم شبیه اند. اما هر کدام روش هاى خاص خود را دارند و هیچ کدام یک برنامه بزرگ خارق العاده که براى همه مناسب باشد، نیست.

«طراح تمرین موسیقیدان ها» را در سال ۱۹۹۹ نشر مولتو موزیک چاپ کرد. اکنون این کتاب به چاپ دوم رسیده است. براى خرید آن مى توانید به سایت moltomusicbooks.com مراجعه کنید، این کتاب را اشتفانى دیلزبک نوازنده ویولا و همسرش دیوید موتو نوازنده گیتارباس الکترونیکى نوشته اند. آنها این کتاب را برپایه تجربه هایشان هم به عنوان معلم و هم نوازنده نوشتند. این برنامه ۶ دلار و ۹۵ سنتى به طور قطع راهنماى مناسبى براى انجام صحیح تمرینات است. صفحه هاى آن براى ۴۰ هفته تمرین (دو و نیم سال مدرسه) طراحى شده. در آن چند صفحه اضافه براى نگارش نت و ثبت تمرین ها در نظر گرفته شده است. صفحات برنامه درس هاى هفتگى مخصوص معلم ها است. صفحه هاى این کتاب شطرنجى هستند و فضایى را براى نوشتن تکالیف، گرم کردن دست، اتودها، تمرین ها و رپرتوار دارند.

در صفحه پشت تمرین ها روزانه کل فضا متعلق به دانش آموز است که مسائل اولیه تمرین مانند سرعت مترونوم، زمان انجام هر تمرین و کل زمان تمرین در یک روز، در آن یادداشت مى شود. تاکید این کتاب به وضوح روى مدیریت زمان و ایجاد اهداف مناسب براى تمرین است. ریلزبک گفت تاکنون چندین معلم از این کتاب استفاده و همه آنها نتیجه را رضایت بخش اعلام کردند. او اضافه کرد: «مى توان براى کودکان با مدادهاى رنگى و ستاره ها به آن نشاط بخشید. برنامه بزرگسالان مى تواند جدى تر باشد، آنها باید از مدادهاى تیره یا جوهر استفاده کنند.» این عادلانه نیست!…

من هم مدادرنگى و ستاره ها را مى خواهم! تمرین کردن امر مهمى است، اما نشاط بخشیدن هم به آموزش کمک مى کند.

اگر به دنبال چیزى عمومى تر از تاکید مطلق روى برنامه ریزى استفاده از زمان مى گردید، مى توانید «ثبت کردن تمرین موسیقیدان ها» را امتحان کنید. در این کتاب راجع به روانشناسى تمرین کنندگان هم تحقیق شده است. بارتون کاپلان نویسنده این کتاب، سمینارهاى زیادى در مورد موضوع تمرین کردن در سراسر دنیا برگزار کرده است. او از این کتاب به عنوان یک ابزار در تدریس تمرین کردن سود جست.

این کتاب علاوه بر تقسیم بندى زمان، یک رابطه احساسى با تمرین کنندگان در مورد تجربه تمرین، برقرار مى کند. در تکمیل تصویرها و جدول هاى این کتاب ثبت: مودها، وقفه ها، ایده ها و حس زمان تمرین بسیار نقش دارد.

۱۵ صفحه اول این کتاب راهنمایى هاى مستقیمى براى استفاده از این روش را به خواننده مى دهد. و پس از آن باید برنامه تمرین روزانه ۱۶ هفته، به صورت نوشتن تمرینات روزانه و خلاصه وضعیت هر هفته، یادداشت شود. در نمودارها و صفحات مخصوصى از این کتاب باید راجع به تکنیک رپرتوار اجرا شده و اجراهاى ضبط شده، مطالبى نوشت. کاپلان مى گوید: «در مدت ۸ سالى که در مدرسه منهتن تمرین کردن را تدریس مى کنم، با دانش آموزان توافقاتى کرده ام: قرار است اگر آنها این جدول ها را پر کنند با نمره الف قبول شوند. هیچ گاه به محتواى مطالبى که نوشته اند نمره نمى دهم، بلکه فقط باید به طور کامل آن را انجام داده باشند.

پرکردن جدول ها و این صفحات خیلى وقت گیر نیست. و در پایان تنها یک ماه دانش آموزان راهنمایى هاى ارزشمندى را در اختیار دارند.» «ثبت کردن تمرین موسیقیدان ها»، قسمتى از یک سیستم خوب فکرى است و هرکس با استفاده از آن مى تواند بهره ببرد. در این مقاله ممکن است، کارهایى که در این کتاب خواسته شده، سخت به نظر برسد.

اما حقیقتاً این گونه نیست، مى شود آنها را خردخرد انجام داد و این کار کمک بسزایى در فهم رابطه افراد با تمریناتشان، مى کند و این خیلى مهم است. کتاب راهنماى تمرین «راهنمایى موسیقیدان ها به نتایج مثبت اتاق تمرین» نوشته لیندا م. گیلبرت کتاب بسیار جذابى است و روى هوشیارى در تمام لحظات تمرین تاکید مى کند. این کتاب با یک متن کوتاه تحت عنوان «ابزارهاى پایه اى تمرین» که ماهرانه به موضوعات مهمى مانند بدن، حالت بدن، تنفس هنگام اجرا (البته این مبحث بیشتر به نوازندگان سازهاى بادى کمک مى کند، اما نوازندگان سازهاى زهى هم که نفس مى کشند، مى توانند از آن استفاده کنند)، مراقبت هاى جسمى، تمرکز و توجه، اهداف و راه هاى آموزش و نحوه تمرین کردن اختصاص یافته است.

کتاب راهنما را نشر دامور به قیمت ۱۳ دلار و ۹۵ سنت منتشر کرده است. این کتاب به دو موضوع مهم اشاره مى کند: نخست آنکه تمرین کردن مهارتى است قابل یاد گرفتن و مى شود در آن پیشرفت کرد.

من با تمام وجودم آن را قبول دارم. دوم آنکه تمام مطالب این کتاب براى رابطه خاص معلم با هنرجو در نظر گرفته شده است. برنامه ریزى روزانه تمرین شامل یک فهرست ۲۵ موردى است. (مهم ترین آنها توجه به آرتیکولاسیون، سرعت آرشه، دینامیک و اینوناتسیون است.) به خاطر گستردگى شیوه هاى این کتاب ها و قیمت مناسب آنها، من تمام خوانندگان را به خرید هر سه کتاب تشویق مى کنم. این فقط نمونه کوتاهى از برنامه هاى نوشته شده است. متدهاى بسیار زیادى وجود دارند که آنها هم ایده هاى سودمندى دارند.

مهم است که بدانیم این برنامه ها تنها یک وسیله اند، نه تکلیف. هدف تمام آنها ایجاد پشتکار براى تمرین صحیح است، چیزى که بیشترین خدمت را به یک موسیقیدان مى کند.

مجله Strings

روزنامه شرق