گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

وضعیت موسیقی ایران قبل از ورود اعراب (۱۲)

عبدالقادر مراغه ای

دوران جوانی خور را در مراغه گذراند. تیمور لنگ هنگام فتح ایران مجذوب عبدالقادر شد و او را با خود به سمرقند برد اما عبدالقادر تحمل غربت را نداشت و به وطن بازگشت. مدتی در دستگاه میرانشا پسر تیمور در تبریز بود اما هنگامی که همه ی اطرافیان مورد غضب و خشم میرانشا قرار گرفتند و محکوم به مرگ شدند، عبدالقادر نیز که در میان محکومان بود فرار کرد و تنها او توانست جان سالم به در برد.

“وقتی عبدالقادر را آوردند بکشند سوره ای از قرآن را با آواز دلپذیر و صدای
بلندی خواند و امیر تیمور را به قدری تحت تاثیر قرار داد که از گناهش در
گذشت و خندید و گفت: ابدال زبیم چنگ در مصحف زد” (۱)

عبدالقادر را آخرین موسیقیدان بزرگ وارث موسیقی ایرانی می دانند. او مبتکر
ضربین (موسیقی دو ریتمی) است. آشنایی کامل با وزن داشت، عود را خوب می
نواخت و از علم عروض شعر آگاهی زیادی داشت.

مراغی در مراحل مختلف زندگی اش در دربارهای بغداد، بصره و در نهایت در هرات نزد شاهرخ شاه تیموری مشغول به کار بوده‌است. شخصیت او نزد ترکان عثمانی از نقش اصلی اش به عنوان نوازنده، آهنگساز و نظریه‌پرداز بسی فراتر رفته و تبدیل به یک اسطوره شده‌است. امروز حدود سی قطعه در رپرتوار موسیقی عثمانی وجود دارد که منسوب به اوست و بسیاری از موسیقی شناسان آنها را دارای اصالت تاریخی ارزیانی می‌کنند. آهنگهای بجا مانده اکثراً در فرمهای «کار» و «نقش» هستند اما خود مراغی در رسالاتش می‌گوید که چندین «نوبت مرتب»، فرمی سلسله‌ای که خود شامل چندین بخش درونی مثل قول و غزل و ترانه‌است را تصنیف کرده‌است. بخش مهمی از رسالات او اختصاص دارد به استخراج و تبیین گام بالقوهٔ سیستم موسیقایی زمان و روش دستان بندی نغمات. معرفی ادوار ایقاعی و انواع فرمها نیز از دیگر موضوعات مورد بررسی اوست. مراغی در رسالات خود توضیحاتی راجع به ویژگی‌های سازهای متداول زمان خود، از جمله کمانچه، قیچک، انواع عود، رباب، لوتهای دسته بلند مانند روح افزا، موسیقار و غیره می‌دهد.

از آثار او می توان:

جامع الالحان، مقاصدالالحان، شرح الانوار رانام برد.

مقاصد الالحان مفقود شده و شرح الانوار نیز شرحی بر الادوار ارموی است.

بنایی

از آهنگسازان اواخر تیموری است و رساله ی بنایی از اوست.

جامی

نورالدّین عبد الرّحمن بن احمد بن محمد معروف به جامی، ملقب به خاتم الشعرا شاعر، موسیقی‌دان، ادیب و صوفی نام‌دار ایرانی تبار سده ۹ قمری است و دوره تیموری است که رساله موسیقی جامی از اوست.

پی نوشت

۱ – حبیب السیر، جلد چهارم، ص ۱۳ و
۱۴

ابوالفضل زنده بودی

ابوالفضل زنده بودی

۱ نظر

بیشتر بحث شده است