قبل از هر چیز عرض تبریک می کنم خدمت سام اصفهانی عزیز، بابت ارایه ی این مجموعه ی زیبا و یکدست پس از یک تلاش حدودا پنج ساله. به دلیل حالت مدیتیتیوی و آرامش عمیقی که در کل اثر دیده می شود (که به نوعی بازتاب ماهیت کل و یکدست اثر محسوب می شود)، در عمق وکل، مجموعه عنوان معنا دار “ماندالای درون” را دارد. اگرچه برخورد های فنی و تمهیدات آهنگساز کم و بیش تغیراتی می کند اما {همچنان} فضای یکدستی در کل قطعات جاریست.
قطعات مختلف بخش اول که بیش تر به حوزه ی کار من مربوط می شود، عنوان پانوراما ها را دارد؛ در این بخش بیشتر از مصالح تماتیک و موتیفیک موسیقی کلاسیک ایرانی یعنی موسیقی دستگاهی ایرانی و همین طور موسیقی، دو منطقه ی ایران یعنی موسیقی کرمانشاه (از مقامات مجلسی اهل حق) و موسیقی بخش هایی از شمال خراسان استفاده شده است. به طور کلی در بخش پانوراما ها با توجه به استفاده از واژه ی پانوراما، خیلی تفوق آگراند دیسماند می بینیم و تمهیداتی برای تدفیر و آگمنتیشن، طولانی کردن و شاید استرچ و کش دادن زمان در پردازش قطعات می بینیم.
اما در مجموع، در این ۴ قطعه آن چیزی که به آنها وحدت می دهد، استفاده از الگو های موتیفی و تماتیک است از سنت های موسیقی ایران و فضا سازی و بازی با رنگ های صوتی در کنار هارمونیزاسیون به شیوه متعارف کلاسیک غربی است.
قطعه ی اول که پانومارای دزمنه، برگرفته از رپرتوار بخش های شمال خراسان است، با موتیفی ریتمیک و پویا که با این موتیف از لحاظ نمای ملودی به اشکال مختلف برخورد شده است؛ نمای ایستا، صعودی و نزولی و به اصطلاح واریاسیون هایی روی این موتیف بنیادی.
در کل اثر از این موتیف به عنوان دستمایه اصلی استفاده شده و به خاطر ایجاد کنتراست، خیلی جاها به صورت الگوهای آگمنته و دی می نویه یا به قول قدما تزییف شده است که همین مسئله به پانورامیک بودن قطعه کمک کرده است و لحظاتی پویایی و ریتمیک زیادی و لحظاتی خیلی کشدار و استرچ شده می شود.
قطعه ی دوم که پانورامای الون نام دارد، برگرفته از یکی از مقامات مجلسی تنبور کردی است که به آن الون یا الون هاتی می گویند. این مقام اساسا از مقامات مجلسی گوران محسوب می شود و خود این الون ریشه در کلمه ی هلونه (از آن بالا) که اشاره ایست به رود الوند (که از بالای کوه دالاهو پایین می آید). این مقام به دلیل بانمایی پایین آمدن رود، دارای پویایی خاصی است اما از نظر متریال موسیقایی اگر قطعه ی قبلی را دارای متریال ریتمیک کوبندهای بدانیم، این قطعه بیش تر دارای متریال تماتیک ویژه است. تم اصلی آن نمای کمانی خاصی دارد که از دو سلول تشکیل شده است؛ سلول اولیه حالت کمانی دارد که یکسری نغمات مثل( ر، می، فا، می و ر) دارای حالت صعودی هستند و گسترش زیادی پیدا می کند که سپس در سلول دوم و بعد با فیگور های کوتاهی به صورت نزولی برمی گردد یعنی جزء اول کمان بست و گسترش پیدا می کند که این خصیصه در اجرای منطقه ای این مقام وجود دارد.
در این مقام سلول اول، محدوده ی نغمه ای کمی دارد، معمولا در ۳ الی ۴ نت گردش می کند اما در گذاره های بعدی سلول دوم، محدوده نغمه ای وسیع تری پیدا می کند. به بیانی این مقام دارای دو منطقه است که منطقه ی اول کم وسعت تر است اما در منطقه ی دوم به یک اوجی میرسد، طولانی تر می شود و بلافاصله به منطقه ی اول برمی گردد. به نوعی الگوی کلی ملودی شبیه رنگ نستاری در دستگاه نوا است.
۱ نظر