هادی سپهری
در سال ۱۳۳۵ جلد دوم و جلد سوم سالها پس از درگذشت مؤلف منتشر شد. این کتاب که به معرفی موسیقی، سازها و موسیقیدانان دوره های تاریخی پس از اسلام به صورت کوتاه می پردازد در جلد اول بیشتر به شرح وقایع موسیقی در دوران قاجار، خصوصاً اواخر قاجار، اختصاص دارد و در جلد دوم به شرح اقدامات استاد وزیری، از جمله ایجاد هنرستان و اصلاحات در مبانی نظری موسیقی، آموزش و اجرای کنسرتها توسط ایشان، محدود می شود و در جلد سوم شامل وقایع موسیقی در دروه ی پهلوی اول و دوم، مانند شرح آموزش موسیقی در مدارس، هنرستان های موسیقی، تأسیس رادیو، انتشارات حوزه ی موسیقی و معرفی موسیقیدانان شاخص است. (شایان ذکر است که جلد سوم با تصحیح و افزوده های دکتر ساسان سپنتا انتشار یافت.)
پس از این تاریخ ما فقط با مقالات پراکندهای، تک نگاری ها و تاریخچه ها، در حوزه ی تاریخ موسیقی ایران در نشریات موسیقی یا غیر موسیقی مواجه هستیم تا انقلاب ایران، از این میان می توانم چند مورد را معرفی کنم: کتاب «ایران گاهوراه دانش و هنر (هنر موسیقی روزگار اسلامی) نوشته ی محمدعلی امام شوشتری که در سال ۱۳۴۸ منتشر شد، «پژوهشی کوتاه درباره ی استادان موسیقی ایران و الحان موسیقی ایرانی» که در سال ۱۳۵۰ توسط دکتر داریوش صفوت نوشته شد و مقالاتی مانند «تاریخ موسیقی نظامی ایران» نوشته ی حسینعلی ملاح در سال ۱۳۴۵، «سرگذشت راه گم کردن موسیقی ایران، درباره ی سرگذشت موسیقی ایران نوشته ی روح الله خالقی» که در اردیبهشت ۱۳۵۷ توسط حسن شایگان نوشته شده و «گسترش موسیقی در پنجاه سال شاهنشاه ی پهلوی» که درشهریور ۱۳۵۵ توسط غلامرضا خوشنویسان نگاشته شد.
چنانچه مشاهده می شود هر کدام از مقالات یا کتب به مقطعی خاص و یا به موضوعی کاملاً محدود پرداخته اند و البته که هر کدام در جای خود مفید است.
در همین دوران موسیقی پژوه ی دیگر به نام حسن مشحون در همان سالهای پیش از انقلاب دست به کار نوشتن کتابی در مورد تاریخ موسیقی ایران بود ولی نتیجه ی فعالیت ایشان تا چندین سال پس از انقلاب در دسترس عموم قرار نگرفت.
اما عمده ی تألیفات و انتشارات در سه ده هی اخیر صورت گرفته است. همچنین برخی از مطالب گذشته تجدید چاپ شده اند. از مهمترین موارد می توان به مقالات موضوعی و روشنگر در حوزه ی تاریخ و نظریه ی موسیقی ایران در دوران های مختلف اشاره کرد که عموماً در فصلنامه ی موسیقی ماهور منتشر شده اند و از میان مؤلفین این مقالات می توانم به دکتر هومان اسعدی (به خصوص در مورد دوران تیموری) و دکتر حسین میثمی (به خصوص دوران در مورد دروان صفویه) و دکتر امیرحسین پورجوادی را نام ببرم.
کتاب مرحوم حسن مشحون که در سال ۱۳۷۳ در دوجلد و در ۱۳۸۰ به صورت یک مجلد منتشر شد، حاوی اطلاعات خوبی است لیکن، با توجه مطالب بیان شده در مقدمه ی گردآورنده (صص ۱۱-۱۵) و متن کتاب، نیاز به ویرایش دارد. کتاب مشحون نسبت به کتاب خالقی دارای تفاوت هایی است از جمله اینکه قسمت اعظم آن وقف فعالیتهای استاد وزیری نشده است، بخش تاریخ موسیقی پس از اسلام اندکی مفصل تر و همچنین در برخی موارد مربوط به موسیقی قاجار و معاصر دارای جزئیات بیشتر است.
۱ نظر