گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

من صدا هستم (۱)

نگاهی به “چهار قطعه برای ارکستر” اثر “شلسی” شاعرِ سورئالیست و آهنگسازِ اسپکترالیست

در مباحث زیبایی شناسی موسیقی معمولا سوال هایی مطرح است که پاسخ گویی دقیق و صریح به آنها نه میسر و نه الزاما بایسته است. یکی از مهمترین این سوالها جستجو در باره ی اصالت موسیقی است. اصالت صدا، اصالت ریتم و حتی اصالت انسان به عنوان مجری اثر هنری و شاید ده ها پاسخ دیگر که به این سوال داده شده است هر کدام از دیدگاه خود دلایلی را ارائه می دهند که هیچیک را نمی توان به طور قطع قبول یا انکار نمود.

چرا که وحدت آراءِ اهل فن در باره ی موسیقی به “غیرمفهومی” بودن آن دلالت دارد و این امر باعث می شود که هر نظری در جای خود درست تلقی شود. به هر حال آنچه که در قرن بیستم در حوزه موسیقی اتفاق افتاد عملاً حاکی از آن است که آهنگسازان بی توجه به چیستیِ دلالت فلسفی اثرشان – و مهمتر- بی توجه به آموزه های پیشین که روند آفرینش اثر موسیقی را در چهار چوب های تکنیکال محصور می کرد به خلق آثار دیگرگونه ای دست یازیدند.

در این میان “گیاچینو شلسی” در اثر “چهار قطعه برای ارکستر” با نگاه کاملاً شخصی‌اش به آهنگسازی و ارکستراسیون شنونده را به فضای خصوصی ذهن خود دعوت می کند.

وقتی که در پایان شب چهارم دسامبر ۱۹۶۱ “موریس لیروکس” از سکوی رهبری تالار بزرگ موسیقی شهر پاریس پایین می آمد و صدای طولانی تشویق مردم به خاطر اجرای بی نقص “چهار قطعه برای ارکستر” اثر شلسی فضا را پر کرده بود شاید هنوز کسی باور نمی کرد که روزی نام این آهنگساز به عنوان یکی از پیشگامان موسیقی “اسپکترال” و حتی یکی از مهمترین موسیقی دانان قرن بیستم در تاریخ ثبت شود. جیاچینو شلسی (Giacino Scelsi) که در هشتم ژانویه ی ۱۹۰۵ در یکی از شهرهای کوچک ناپل و در یک خانواده ی اشرافی به دنیا آمده است امروزه بیشتر به عنوان یکی از خلاق ترین‌های موسیقی مدرن شهرت دارد.

آنچه باعث می شود شلسی را در رده ی اسپکترالیست ها طبقه بندی کنیم توجه او به طیف حاصل از صدای اصلی و هارمونیک های آن است و پافشاری روی این اعتقاد که خلق یک اثر موسیقایی تنها در توجه به ملودی، هارمونی و حل و تهیه ی صحیح اکوردها خلاصه نمی شود بلکه آنچه در موسیقی بیش از همه چیز حائز اصالت است خود صداست.

یک کوارتت زهی که در سال ۱۹۴۴ و با تاثیرپذیری از فضای جنگ جهانی دوم نوشته است و همچنین قطعه ی «Cantata La Nascita Del Verbo» که در ۱۹۴۸ نوشته شده است بازتاب اینگونه تفکرات اوست. هر‌‌چند این دیدگاه که حاصل از باور به اصالت صدا در موسیقی است مختص اسپکترالیست ها نیست بلکه تا حدودی این دیدگاه، راه موسیقی مدرن قرن بیستم را از موسیقی های قبل از خود جدا می کند با این حال اسپکترالیست ها با تمرکز بر روی تغییرات جزئی در فواصل میکروتنال از طریق استفاده از اصوات دیجیتالی کاربرد ویژه ای از صدا را به خود اختصاص داده اند.

ضیاالدین ناظم پور

ضیاالدین ناظم پور

ضیاالدین ناظم پور
متولد ۱۳۴۵ تهران
آهنگساز، نوازنده رباب، نویسنده

۱ نظر

بیشتر بحث شده است