گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

خواننده ای که شناخته نشد (۲)

دیگر آنکه در زمان خود هنرمندی مطرح و خواننده درجه ۱ برای تصانیف بوده است. از اساتید وی و اینکه نزد چه کسی تعلیم یافته اطلاعی در دست نیست در کمال تاسف، از سوی مورخان موسیقی هیچ نام و نشانی در نوشته های تاریخی و یا روزنامه و مجلات هنری از وی درج نشده است که دلایل آن نیز با مختصر بررسی اسناد موسیقی بدست آمده که اشاره ای کوتاه می گردد.

در سال ۱۳۰۶ شمسی، ضبط صفحاتی چون «مرغ سحر» با صدای ملوک ضرابی و تار نی داود با کمپانی پولیفون و صفحه «دست حق» (درباره کابینه سید ضیاء) با صدای قمر و تار نی داود کمپانی هیزمسترویس که بازتاب بسیار وسیعی در جامعه آنروزگار داشته، دولتمردان حکومت وقت را بر آن داشت که به صفحات گرامافون که اولین رسانه صوتی در ایران بوده است، دیگر به عنوان یک وسیله تجملی نگاه نکنند، بلکه خطرش را از مطبوعات کمتر ندانسته و چاره بیندیشند.

به همین دلیل در سال ۱۳۰۷ نظامنامه مقررات ضبط صوت در صفحات گرامافون تالیف و به پیشنهاد سرتیپ محمد درگاهی رئیس کلیه تشکیلات نظمیه مملکتی مصوبه هیئت محترم وزرا عظام مورخه ۱۶ اردیبهشت ماه ۱۳۰۷ ش به تصویب وزیران رسید.

در تاریخ ۲۴ اردیبهشت ماه ۱۳۰۷ جهت اجرا به کلیه نمایندگی های صفحه پر کنی ابلاغ شد، این نظامنامه در ۵ ماده بوده که به امضای مهدیقلی و مهر ریاست وزراء رسیده است که مختصر آن چنین است:

۱- کلیه افراد جهت ضبط می بایستی اجازه نامه دریافت و در موقع ضبط نماینده نظمیه حضور داشته باشد.

۲- کلیه افراد مشخصات خود را اعلام نمایند.

۳- کلیه اشعار و مفاد آن کنترل شود.

۴- ساعت روز و ماه ضبط صفحات از آغاز تا انجام به اطلاع نظمیه برسد.

۵- در صورت تخلف به محکمه صالحه تسلیم خواهد شد.

جالب اینجاست که در اردیبهشت ماه ۱۳۰۷ این قانون لازم الاجرا می شود و جمال صفوی در پاییز ۱۳۰۷ اقدام به ضبط می نماید و ملک الشعرای بهار چندان اهمیتی نمی دهد و به ضبط ادامه می دهد. به همین دلیل در ضبط های بعدی که بوسیله کمپانی های مختلف صورت می گیرد دیگر اثری از ملک الشعرای بهار و جمال صفوی به ضبط نمیرسد و به همین دلیل بهار برای همیشه از گردونه ضبط خارج می شود و بجایش امیر جاهد وارد عرصه میدان می شود و خوانندگان دیگر.

صدای جمال صفوی زیر بوده و لهجه اصفهانی او کاملا هویدا است؛ وی در اجرای شروع ضربی ها و فردد عالی است، درک کلام دارد و معنی شعر را بسیار با احساس تداعی می کند که به زیبایی اجرای کارش می افزاید.

روی سری آثار جمال صفوی روی صفحات کلمبیا که در تهران تولید و به انگلستان جهت تکثیر فرستاده شد، نامش به صورت ج – ص – نوشته شده است اما به دلیل استقبال مردم این صفحات باز تولید نیز می گردد، در صفحات باز تولید شده که این بار در امریکا صورت می گیرد نام کامل جمال صفوی روی صفحات هم به فارسی و هم به انگلیسی نوشته شده که نشان از محبوبیت او در میان مردم را داشته که صفحاتش باز تولید شده است. جمال صفوی پس از این ضبطها به اصفهان رفت و تا آخر عمر در آنجا بود وی در سن ۹۷ سالگی در سال ۱۳۸۵ درگذشت؛ از وی ۲ دختر و ۲ پسر باقی است.

روحش شاد و یادش گرامی

منابع و مآخذ
جزو صفحه سنگی شماره ۶ امیر منصور
کلاس لیبل شناسی دیماه ۱۳۸۵
گذر در آرشیوهای خصوصی

بهروز مبصری

بهروز مبصری

متولد ۱۳۳۶ ساوه
محقق تاریخ موسیقی و نوازنده تار و سه تار

۱ نظر

بیشتر بحث شده است