مازورکا یادآور مقاومت مردم لهستان
سه شنبه ۱ شهریور ۱۳۸۴
Mazur یا Mazurek که در زبان انگلیسی به آن Mazurka گفته می شود اسامی عمومی هستند برای مجموعه ای از رقص های محلی در لهستان که بصورت سه ضربی اجرا می شوند. ریشه این رقصها به دشتهای مازویا (Mazovia) در اطراف ورشو بر می گردد. در زمانهای قدیم مردم شهرهای بزرگ در لهستان بخصوص ورشو، Mazurs نامیده می شدند و به همین جهت رقص آنها Mazur نامیده می شد. اما همانطور اشاره شد اغلب مردم در سایر نقاط جهان از این سبک رقص یا موسیقی به نام مازورکا یاد می کنند. این لغت – مازورکا – برای اولین بار در سال ۱۷۵۲ در یکی از دیکشنری های معروف آلمان منتشر شد و از آن موقع به بعد اصطلاحی متداول در هنر و بخصوص موسیقی شد.
تاریخ شکل گیری مازورکا به به اوایل قرن ۱۶ برمی گردد، هنگامی که با سازهایی مانند لوت و ارگهای دستی بعنوان یک رقص لهستانی مطرح بود. بتدریج در قرن ۱۷ این رقص به غیر از ورشو، در تمام شهرهای کشور لهستان استفاده شد و پس از آن در کشورهای همسایه، بگونه ای که بتدریج در مناطق دیگر لهستان و کشورهای همسایه نسخه های گوناگی از آن بوجود آمد.
Chopin, op. 41 no. 3 in B
آگوستوس دوم، پادشاه لهستان (۱۶۹۷-۱۷۳۳) علاقه بسیاری به این رقص و موسیقی آن داشت لذا نقش بسیار مهمی در معرفی آن بخصوص در آلمان بعهده گرفت. پس از آلمان، مازورکا بعنوان یک رقص
جدی در محافل اجتماعی و با فرهنگ پاریس و بعد از آن لندن و سایر پایتخت های اروپای غربی مطرح شد.
سال ۱۸۳۰ روزنامه انگلیسی آبزرور (The Observer , 25 April 1830) رسمآ اقدام به معرفی مازورکا نمود و به دنبال آن در دهه های ۳۰ و ۴۰ قرن نوزدهم، مازورکا بعنوان بهترین و
پرطرفدارترین رقصها و تفریحات، توجه مردم را بخود جلب کرد. طی این سالها مازورکا توانست جای رقصهای دیگری مانند کراکوویا (Krakowiak) و پولونایز (Polonaise) را در میان مردم بگیرد.
Chopin, Mazurka #6
مازورکا در لهستان جنبه سیاسی نیز داشت و به نوعی نمایان گر مقاومت بر علیه ظلمی بود که استعمارگران در طول تاریخ بر این کشور روا داشته بودند. محبوبیت مازورکا به حدی بود که حتی پس از
تقسیم لهستان این رقص در میان روسها نیز محبوب بود.
نکته مهمی که به هنگام نگاه کردن به تاریخ مازورکا می توان به آن دست پیدا کرد آن است که این رقص و نوعی از موسیقی آن در سال ۱۷۹۷ بعنوان آهنگ مخصوص لژیون های لهستانی مطرح شد. این موضوع هنگامی بود که ناپلئون به اروپا مسلط شده بود و ارتش و نیروهای شبه نظامی در لهستان در فکر آزاد سازی و استقلال دوباره لهستان بودند. آنها از این موسیقی و رقص برای حفظ و بالاتر بردن روحیه نظامی خود به کررات استفاده می کردند.
New Grove Dictionary of Music and Musicians
به یاد می آورم پس از اولین کنسرت ارکستر سمفونیک تهران با عنوان جدید «ارکستر سمفونیک ملی ایران»، غوغایی در جامعه موسیقی به پا شده بود و طرفداران طرح علی رهبری (که تعطیلی ارکستر ملی و ادغام آن با ارکستر سمفونیک تهران و تغییر نام این ارکستر بود) و فرهاد فخرالدینی (که خواستار تشکیل ارکستری مجزا از ارکستر سمفونیک تهران به مانند سالهای گذشته با عنوان ارکستر ملی بود) در مقابل هم صف کشی کرده بودند؛ در نهایت برنده این بحث رهبر سابق ارکستر ملی فرهاد فخرالدینی بود و به سرعت طی برگزاری جلسه ای، ارکستر ملی تقریبا با همان ترتیب سابق شکل گرفت البته با این تفاوت که قرار شد با دعوت از رهبران میهمان، وضعیت تک بعدی ارکستر ملی که به شدت تحت تاثیر موسیقی سبک ارکسترال ایرانی بود تعدیل یابد. *
در اولین روز برگزاری جشنواره موسیقی فجر، ارکستر ملی به رهبری فریدون شهبازیان، اثری از حسین دهلوی را به روی صحنه برد که بر اساس قطعه ای از جواد معروفی ساخته شده بود. این قطعه که برای یک پیانو و ارکستر با نام «چهارگاه برای پیانو و ارکستر» تنظیم شده بود، با تکنوازی پیانوی پویان آزاده به اجرا رسید. به همین بهانه امروز با پویان آزاده گفتگویی کرده ایم که می خوانید:
