نگاهی به آثار ضبط شده جناب میرزا حسینقلی (۳)

از آقا میرزا حسینقلی، مجموعا سه دوره ضبط صفحه که ۴۴ اثر از آنها امروز موجود است به ضبط رسیده که امروزه ملاک و مصدر نوازندگان تار می باشد؛ از مهمترین نمونه های می شود به چنین مواردی اشاره کرد:

ابوعطا، شماره کاتالوگ ۱۴۱۲۶۹۲، آواز: جناب دماوندی، تار: میرزا حسینقلی و شعر حافظ:

چو یار برسد صلح است عذر می خواهد

توان گذشت ز جور رقیب در همه حال

ویژگی های نوازندگی جناب میرزا حسینقلی:

۱- برخورداری از تکنیک بالا در نوازندگی و مفهوم بودن جملات در عین سرعت نوازندگی.

۲- شفافیت در رنگ صدای ساز ایشان و مضراب بسیار شفاف با توجه به اینکه تکنولوژی ضبط در آن دوره بسیار پایین بوده است.

۳- قدرت و صلابت مضراب وی در تار نوازی کاملا مشهود است.

۴- نحوه نواختن ریز که در ریز پیوسته صدای مضراب راست قویتر از مضراب چپ شنیده می شود و مضراب حالت یکنواخت ندارد و حالت موجی مانند به کشش ها می دهد. (این حالت در آواز قدما وجود داشته است)

۵- استفاده از دراب چهار تایی یا ریز ناقص که او برای اتصال جملات و اشاره از آن استفاده می کند؛ علی اکبر خان شهنازی (فرزند میرزاحسینقلی) از دراب های سه تایی استفاده می کرد و این روش وجه تمایز پدر و پسر را می رساند.

۶- چهار مضراب های تند و سریع با استفاده از مضراب های دو راست یک چپ و خراش مانند.

۷- جواب آواز که با بیان وزن شعری که خواننده می خواند هماهنگی دارد و به جای جواب تحریر آواز، تحریر های سازی که نمونه آن در ردیف سازی وجود دارد استفاده می شود.

۸- در صفحات تک نوازی تسلط خیره کننده وی به ساز و دانش وسیع او در نغمه پردازی کاملا هویدا است.

از شاگردان برجسته ایشان می توان به غلامحسین درویش (درویش خان)، مرتضی نی داوود، فخام الدوله بهزادی، یوسف فروتن و تنی چند اشاره داشت.

پا نوشت

هامبارسوم اولین نمایندگی فروش صفحات گرامافون رکورد در ایران که بعدها تبدیل به هیز مسترز ویس (his master’s voice) شد.

سیداحمد خان ساوه ای سارنگی متولد سال ۱۲۳۱ شمسی و درگذشته به سال ۱۳۱۹ شمسی است.

باقرخان متولد سال ۱۲۵۸ شمسی و درگذشته به سال ۱۳۳۸ شمسی است.

درباره میرزا اسدالله خان همین قدر می دانیم که بزرگتر از جناب میرزا حسینقلی بوده است.

از تولد و فوت محمد باقر متاسفانه اطلاعاتی به دست نیامده است.

جناب دماوندی فرزند ملاعلی، درگذشته به سال ۱۳۵۲ شمسی در خرداد ماه است، مزارش در حسینیه احمد آباد است که خود بنیانگذاری بوده است.

منابع و مآخذ

کلاس دیسکو گرافی آذر ماه ۱۳۸۵ مدرس امیر منصور

کتاب موسیقی عصر مشروطه مسعود کوهستانی نزاد نشر مهر نامک ۱۳۸۴

جزوات صفحه سنگی شماره یک تا هفت

گلبانگ سربلندی بهمن کاظمی ص ۸۵ انتشارات نشر آثار هنری متن ۱۳۸۴

فصلنامه خانه موسیقی