مغالطات ایرانی – مکتب وزیری (۱)

اصطلاح «مکتب وزیری» در نوشته های مربوط به موسیقی دستگاهی ایران به کرات مورد استفاده قرار می گیرد ولی معنی این اصطلاح دقیقا مشخص نیست؛ بعضی از نویسندگانی که از این اصطلاح استفاده کرده اند مقصودشان تنها گروه شاگردان وزیری بوده است، شامل گروه بزرگی از شاگردان هنرستان او و شاگردان تار او مانند ابوالحسن صبا، روح الله خالقی، احمد فروتن راد، حسین سنجری، حشمت سنجری و دیگران. ولی آیا همه شاگردان وزیری را می‌توان مکتب‌دار او تصور کرد؟ قطعا این گمان اشتباهی است، چراکه می دانیم بعضی از شاگردان وزیری به کلی راه و روشی غیر از وزیری را برگزیده اند.

از همین جمله اخیر می‌توان نتیجه گرفت که «راه و روش» وزیری معرف مکتب اوست و نه صرفا شاگردی وزیری. حال سئوال اینجاست که این راه و روش چه بوده که بتواند ما را به سوی یک تمایز روشن با مکاتب دیگر هدایت کند؟

برای روشن شدن این موضوع ابتدا باید طرح های منحصر به فرد (۱) وزیری را مورد ارزیابی قرار دهیم و افراد وفادار به این اهداف را شناسایی کنیم:

۱- معرفی شکلی از موسیقی ایرانی به عنوان زیر شاخه ای از موسیقی کلاسیک: وزیری به جدا بودن موسیقی ایرانی از موسیقی کلاسیک غربی معتقد نبود و اعتقاد داشت قواعد علمی موسیقی مرز نمی شناسد. این اعتقاد باعث شده بود که وی از تکنیک های آموزشی و آداب صحنه گرفته تا زمینه های تئوریک موسیقی کلاسیک غرب را مورد بهره برداری قرار دهد و از تمام ظرفیت های موسیقی های کلاسیک برای رسیدن به سطح آرمانی خود استفاده کند.

۲- طرح ۲۴ پرده مساوی: وزیری برای استاندارد سازی فواصل موسیقی ایرانی، ۲۴ پرده مساوی را که در یونان باستان (و بین ترک ها و عرب ها) مطرح شده بود قابل مصرف برای موسیقی ایرانی تشخیص داد و پیشنهاد کرد. این روش امکان ساخته شدن مد های موسیقی ایرانی را از ۲۴ ربع پرده، فراهم می کرد و با این روش دیگر نیازی به استفاده محدود از مدلاسیون ها در موسیقی ایرانی نبود.

۳- پیشنهاد هارمونیزه شدن موسیقی ایرانی با روش تیرس: وزیری که اعتقاد زیادی به شباهت مدال موسیقی ایرانی با موسیقی غربی داشت، کتابی برای هارمونیزه کردن موسیقی ایرانی نوشت که بوسیله آن، با تغییرات ناچیزی از روش هارمونی تیرس (یا هارمونی آکادمیک) برای چندصدایی کردن موسیقی ایرانی بهره برد.

۴- تقسیم بندی مدهای اصلی موسیقی ایرانی به ۵ دستگاه بر روی گام شکل گام: وزیری برای روشن تر شدن وضعیت مشوش آموزش سیستم های مدال موسیقی ایرانی برای آهنگسازان، پیشنهاد ۵ دستگاهی شدن موسیقی ایرانی و نمایش آن به صورت گام را می دهد.

پی نوشت

۱- وزیری طراح بسیاری از برنامه ها و پیشنهاد های قابل توجه بوده است که در این مقاله به آنها پرداخته نمی شود، چراکه این دست پیشنهاد ها را نمی توان دقیقا وابسته به شخص او دانست؛ آموزش سرود در مدارس، آموزش زیبایی شناسی و… از این دست است.