محسن نورانی
تأملی تاریخی به پدیدۀ ترانه‌خوانی و تیتراژخوانی در سینمای بعد از انقلاب
مقدمه: به باور اغلب کارشناسان، موسیقی مردم‌پسند (از نوع پاپ) بعد از انقلاب سیر نزولی را طی کرده است. اما، صنعت سینما و عناصر وابسته به فیلم (نظیر موسیقی فیلم) روندی صعودی داشته است. بصورتی که مسیر رو به رشد سینما در این چند دهه و کسب جوایز متعدد بین‌المللی در عوامل منسوب به سینما می‌تواند گواه این ادعا باشد. این نوشته به عنوان جستاری پیرامون موسیقی‌فیلم در سینمای بعد از انقلاب کارکرد این گونۀ هنری را تحلیل کرده و از پی آن پدیدۀ تیتراژخوانی ستاره‌های موسیقی در سینما را مورد واکاوی قرار خواهد داد.
یکی از ارکان موفقیت‌های سینما در ایران و جهان همراهی موسیقی با این صنعت بوده است. موسیقی در سینما برای ایجاد بار دراماتیک صحنه‌های نمایش و یا در تشدید آن نقش مهمی را ایفا می‌کند. همین موضوع سبب شده تا کارگردان‌ها، تهیه‌کنندگان سینما و آهنگسازان نگاه ویژه‌ای به مقوله موسیقی فیلم داشته باشند. از سویی فعالان بخش سینما هم امروزه برای افزایش مخاطب و اصطلاحاً پُرکردن گیشه نگاهی کالایی به این هنر دارند. اگر به موسیقی فیلم قبل از انقلاب نگاهی داشته باشیم در برخی از فیلم‌ها موسیقی‌های شاخصی تولید شد. اما، بدلیل اینکه در اکثر فیلم‌ها رویکرد تجاری (از نوع نازل) حاکم بود؛ غالباً ساخت آثار از کیفیت پایینی بهره‌مند بودند و به تبع آن موسیقی فیلم هم رشد قابل ملاحظه‌ای نداشت. اما با روی کار آمدن نسل جدید کارگردان‌ها و آهنگسازان پس از انقلاب شرایط متفاوتی برای سینما و موسیقی فیلم رقم خورد. در این‌خصوص و برای نقد و بررسی موسیقی فیلم پس از انقلاب باید این مقوله را از منظر تاریخی در چند بخش دسته‌بندی و تحلیل کرد:
• فیلمهای موزیکال کودکانه
• فیلمهای اکشن و سینمای دفاع مقدس
• فیلمهای خانوادگی و اجتماعی
• فیلمهای ملودرام عاشقانه
• فیلمهایی با مضامین سیاسی و اجتماعی
• فیلمهای موزیکال کودکانه
به مدد کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فیلمهای اولیه سینمای بعد از انقلاب پیوند عمیقی با مضامین کودکانه برقرار کرد. به‌گونه‌ای که آثار موسیقایی ماندگاری از تولیدات آن دوران همچنان برای کودکان و بزرگسالان آن دوران به یادگار مانده است. متن ترانه‌ها بدون هیچ استعاره، پیچیدگی و بسیار ساده در خدمت انتقال محتوای فیلم بود. در حالی که بخش عمده‌ای از شخصیت‌پردازی را ترانه‌های فیلم به دوش می‌کشیدند. هر یک از شخصیت‌های داستان به محض ورود با ترانه‌ای خلق و خو و اهداف خود را بازگو می‌کردند. اغلب این ترانه‌ها در فیلم خوانده می‌شد و فیلم در پایان با موسیقی بدون کلام همراه بود.
از آهنگسازان پُرکار این ژانر باید محمدرضا علیقلی را پدیده سینمای موزیکال ایران بشمار آورد. او بیش‌ترین حضور را به عنوان آهنگ‌ساز در این ژانر به خود اختصاص داده است.
۱ نظر