جنبه‌هایی از فرم مقدمه‌ بیداد پرویز مشکاتیان (۵)

درست از پایان جمله‌ی اول اهمیت ساختاری نقش‌مایه‌ی آ نمایان می‌شود و از یک جمله‌ی گذرا فراتر می‌رود. دامنه‌ی کنش ملودی به حدود گوشه‌ی بیداد، بیداد کُت و نی‌داوود با شاهد ر منتقل می‌شود. از این نگرگاه، گسترش ملودی قطعه در دستگاه همایون بسیار خلاصه است و با یک پرش که به دلیل ثابت ماندن نقش‌مایه‌ی ملودیک احساس ناپیوستگی ایجاد نمی‌کند، به سوی مصالح صوتی گوشه‌ای که بیشتر زمان قطعه را به خود اختصاص می‌دهد راه می‌گرداند.

پی نوشت

۵- در اکثر قطعات آهنگ‌سازی شده‌ی موسیقی کلاسیک ایرانی، به خصوص نمونه‌های قدیمی‌تر، چنین مشابهت‌هایی -دست‌کم در الگوی حرکت- به چشم می‌خورد. گذشته از الگوی حرکت و نظام فواصل که مشابهت‌شان یکی از دلایل انتساب قطعات به این یا آن دستگاه است، خود نقش‌مایه‌های ملودیک، یا انگاره‌ای از آنها (که می‌تواند شامل بازی‌های هنرمندانه‌ای هم باشد)، یا روابط‌ زیرساختشان، نیز در قطعه‌ی ساخته شده متبلور می‌شود.

۶- به ناپایداری نت لا و می که به صورت‌های گوناگون در قسمت‌هایی از شکل ۳ ظاهر می‌شوند توجه کنید.