علیرضا میرعلی نقی او در کنگره بین المللی «باربد» که به تاریخ اردیبهشت ۱۳۶۹ (آوریل – مه ۱۹۹۰ میلادی) در شهر «دوشنبه» جمهوری تاجیکستان برگزار شد، به عنوان نخستین سخنران در مورد موسیقی ایرانی دوره ساسانی و مختصات موسیقایی باربد سخنرانی کرد. او از طرف هیات برگزاری مراسم به عنوان رئیس جلسه کنگره انتخاب شده بود.
گذشته از فعالیت قلمی پربار، شهرت دکتر ساسان سپنتا بیناهل موسیقی، مربوط به بازیافت های صوتی او از روی لوله های فوتوگراف قدیم است. همان طور که گفته شد او از جوانی به گردآوری آثار موسیقی قدیمی در اصفهان گرامافون (که در آن زمان هیچ کس به فکر جمع آوری آنها نبود) و نیز به کارهای فنی در زمینه فیزیک و آکوستیک علاقه مند بود و با تمهیدات صوتی مناسب، صفحات قدیم را روی نوار ریل ضبط می کرد و در اختیار اهل فن قرار می داد. او خود می نویسد: «… برخی ایام تعطیل به همراه زنده یاد روح الله خالقی، آن نوارها را می شنیدیم و مباحثه می کردیم. گاه مواردی که کم و کسر داشت برای او ضبط می کردم و مواردی که نداشتم از مجموعه خود در اختیارم می گذاشت.
در یکی از جلسات، روزی اظهار داشت: شما که این صفحه های سوزن خورده را به این خوبی روی نوار آورده اید آیا می دانید که قبل از ورود صفحه به ایران یکی دو دستگاه قدیمی تری به نام فوتوگراف آورده بودند که روی استوانه های آن، اصوات را ضبط می کردند؟ گفتم: در دیوان عارف خوانده ام و…» زنده یاد خالقی، او را تشویق کرد که نزد دوستعلی خان معیری (معیر الممالک) برود و استوانه های موروثی خانواده را از او بخواهد که با کیفیت مناسب روی نوار ضبط شود.
معیر هشتاد ساله با اکراه موافقت کرد. زیرا تا آن زمان چند نفر برای تعمیر و راه اندازی آن دستگاه اقدام کرده بودند و نتیجه ای گرفته نشده بود. سپنتا تصمیم گرفت دستگاه دیگری بسازد تا صدای حاصل از استوانه ها باز یافت شود. بعد از چند ماه تلاش و ساخت وسایل لازم که شرح آن در کتاب تاریخ تحول ضبط موسیقی در ایران آمده است، محتوی چند لوله را روی نوار ضبط کرد و نزد معیر الممالک برد. شاهزاده قاجار بعد از شنیدن صدای والدینش- پس از پنجاه سال-متاثر شد و گفت: «بیش از نیم قرن می گذرد که صدای مادرم را نشنیده بودم و فکر نمی کردم، دیگر هرگز موفق شوم، صدای مادرم را بشنوم» دوستعلی خان معیر، دریادداشتی یادگاری که به اسم یادگار برای سپنتا نوشته، چنین آورده: «… جوانی را دیدم زیبا و خوش اندام که اصالت و نجابت از سر و رویش بارز بود.
پس از تعارفات رسمی به صحبت نشسته الحق وضع تکلم و انسانیت ایشان مرا جذب و فریفته نمود. به هر حال مدتی به فوتوگراف به اصطلاح ور رفته و چند لوله بردند، پس از چندی تشریف آورده، لوله ها را روی نوار آورده بودند تا یک درجه که بهتر از آن نمی شد درست شده بود… امیدوار به درگاه احدیت هستم که سال ها با خوشی زیست نمایند و به آنچه آرزو دارند برسند. یارب دعای خسته دلان مستجاب باد. دوستعلی معیر ۱۳۳۸».
۱ نظر