ناقص گوش می‌دهیم، ناقص می‌گیریم (۵)

چرا وقتی مرسده سوسا (Mercedes Sosa) می‌خواند یک اسپانیایی زبان منقلب می‌شود؟ چرا گروه «بیتلز» این‌همه اهمیت دارد و چرا در دانشگاه‌های موسیقی، آثار آن‌ها تحلیل و مورد بحث قرار می‌گیرد؟ چرا به باب دیلن برای صلح جایزۀ نوبل می‌دهند و چرا او آن‌چنان تمایل و عجله‌ای برای گرفتن جایزه ندارد؟ چرا پَتی اسمیت (Patti Smith)، وقتی در مراسم نوبل به‌جای باب دیلن، یکی از ترانه‌های او را می‌خواند شعر را فراموش می‌کند؟ آیا به همین سادگی فقط شعر از یادش رفته است یا اینکه او منقلب شده و بغضش گرفته، ولی با بغضش می‌جنگد؟ آری او در عالم شعر پرواز کرده و روحش در مراسم نوبل نیست! به این ترتیب ما هزاران «لحظۀ ناب» در موسیقی باکلام غیرایرانی را از دست می‌دهیم.

عدم درک از ژانرها

ژانرهای موسیقی تحت شرایط ویژۀ تاریخی، ‌اجتماعی و ‌اقتصادی مختلفی به‌وجود آمده‌اند. آشنایی نداشتن با تاریخچۀ آن‌ها و اینکه آثار مربوط به یک ژانر چه مشخصه‌هایی دارد، باعث می‌شود تا ما نتوانیم با آ‌ن‌ها ارتباط بگیریم. اگر ما تاریخچۀ ژانر موسیقی پانک را ندانیم و اگر ندانیم پیش از این ژانر و هم‌زمان با آن چه سبک‌های دیگری وجود داشته و محبوب بوده، درک ما از آثار ساخته‌شده در این ژانر کاملاً مخدوش است، چرا که خشم موجود در ترانه و موسیقی پانک، ارتباط مستقیم با سایر ژانرهای هم‌زمان و پیش از پانک و همچنین اوضاع اقتصادی و شرایط سیاسی حاکم بر این دهه در کشور انگلستان در دهۀ ۱۹۷۰ دارد. بنابراین موسیقی پانک راک اصلاً موسیقی شادی نیست. این نکته را مخاطبان آلمانیِ موسیقی پانک راک به‌خوبی می‌دانند و اگر یک آلمانی درصدد گوش دادن به موسیقی شاد است، می‌داند که این چنین حس و حالی را از موسیقی پانک راک دریافت نخواهد کرد. مشابه همین مسئله در سبک‌های دیگر مثل گرانج نیز وجود دارد.

در ایران کسانی که فکر می‌کنند موسیقی پانک و گرانج حس خوبی به آن‌ها نمی‌دهد، حس را درست دریافت کرده‌اند اما با منطق اشتباهی با ژانر برخورد می‌کنند زیرا این موسیقی‌ها اساسا برای حس خوب گرفتن ساخته نشده‌اند. اکثر نوازندگان و خوانندگانی که در این سبک‌ها فعالیت می‌کنند، از طبقۀ آسیب‌پذیر جامعۀ خود آمده‌اند و اتفاقا چیزی که در ترانه‌های این سبک‌ها بسیار آن‌ها را جذاب می‌کند، «صداقت عریانی» است که از «واقعیت زندگی» این انسان‌ها آمده است، اما کسی که از این آثار یا هر اثر باکلام خارجی، تنها به موسیقی گوش می‌هد و توجهی به ترانۀ آن ندارد و یا کسی که نداند تاریخ آن موسیقی که گوش می‌کند چه بوده، چگونه می‌تواند با آن ارتباط بگیرد؟ آیا بهتر نیست روش موسیقی گوش کردنمان را تغییر دهیم تا بتوانیم بهتر با موسیقی ارتباط بگیریم؟

ماهنامه هنر موسیقی، شماره ۱۷۴