سجاد پورقناد
لئوناردو برنشتاین رهبر، آهنگساز و پیانیست بزرگ معاصر، راجع به خصوصیات یک رهبر ارکستر چنین گفته است: «رهبر کسی نیست که به او می گویند رهبر، رهبر – ذاتا” – رهبر است.» بعضی از افراد از لحاظ شخصیتی توانایی رهبری جریانهای اجتماعی و فرهنگی را دارند که این قدرت آنها باعث تغییرات اساسی اجتماعی یا فرهنگی می شود که گاه از حرکات رادیکال فردی تاثیرگذاری بیشتری دارد.
حسین دهلوی را می توان به راستی رهبر جریان علمی موسیقی ایرانی دانست. البته اکثر اهل فن پدر موسیقی علمی ایرانی را کلنل وزیری (آهنگساز و نوازنده برجسته تار) می دانند که بی شک بدون وزیری این حرکت سالها دیرتر آغاز می شد اما جایگاه دهلوی در موسیقی ما بیشتر از تئوری، در عمل بود.
دهلوی اولین کسی بود که یک کنسرتوی جدی (با تمام مشخصات یک کنسرتوی حرفه ای) به همراه ارکستر مجلسی و مضرابی (که خود پایه گذار و طراحش بود) با همکاری فرامرز پایور – که او نیز بانی تحولات بنیادین در سنتور و نیز موسیقی ایرانی بود – تصنیف کرد. دهلوی موسیقی ایرانی را با دید وسیعی که از تحصیلات موسیقی غربی خود داشت به جایگاهی رساند که حتی شنوندگان سختگیر موسیقی کلاسیک را به تالار کنسرت هایش کشاند! او در دوره مدیریتش بر هنرستان ملی، فرهنگ علمی کردن موسیقی را در ایران ترویج داد و با قدرت به اجرا در آورد.
دهلوی و پایور از بهترین مجریان تزهای وزیری در موسیقی بودند و بسیاری از طرح های وزیری که در حد طرح مانده بود به دست این دو موسیقیدان قهار به اجرا در آمد. (بعنوان مثال ماجرای ساخت بم تار و تار سوپرانو) دهلوی و پایور با همکاری یکدیگر روی ساز سنتور تحقیقاتی انجام دادند که باعث بوجود آمدن سنتورهای مختلفی شد (البته ابراهیم قنبری مجری این طرح ها بود) که در ارکستر مضرابی ایشان مورد استفاده قرار گرفت. لازم به ذکر است که خود استاد دهلوی هنوز این طرح ها را آزمایشی دانسته و سنتور باس کنونی را فاقد شرایط لازم برای یک ساز استاندارد میداند.
حسین دهلوی در تهیه استانداردهای موسیقی ایرانی چه در ساز و چه در تئوری همواره جزو پیشتازان بوده و اگر همت دهلوی نبود شاید سالها بطول می انجامید تا اساتید موسیقی ایران در جوی علمی به بحث برای تکمیل سازها بپردازند، بدون شک قدرت مدیریت و اعتبار او بود که باعث برگزاری چنین گردهمایی هایی بود. دهلوی در مدت فعالیت خود سازهای سنتور، تار، تنبک و قانون را مورد بررسی قرار داد و قطعاتی نیز برای گروه نوازی همگی آنها تصنیف کرد که هنوز در نوع خود بی نظیر می باشند.
چندی پیش یکی از اساتید بزرگ عود در یکی از مصاحبه هایش که راجع به عدم وجود استاندارد نت نویسی و نوازندگی برای عود بود در ارتباط با قدرت مدیریت و دانش دهلوی اعلام کرد که استادان عود باید زیر نظر استاد معتبری مثل ایشان (دهلوی) گرد هم آیند تا موضوع به نتیجه لازم برسد. (نقل به مضمون) در اینجا باید به اعتبار استاد دهلوی آفرین گفت که با اینکه در هیچ اجرایی نقش نوازنده نداشته است، نوازندگان عود – که بین علمای آنها هنوز اتفاق نظر نیست – داوری دهلوی را برای حل مشکلات خود قبول دارند.
دهلوی اولین کسی در ایران بود که پارتیتورهای آثارش را منتشر کرد و با این کار انضباط هنری خود را به نمایش همگان گذاشت. از جمله دیگر فعالیت های این استاد تالیف کتاب «پیوند شعر و موسیقی» می باشد که در حال حاضر از مهمترین مراجع و کتب درسی دانشگاهی در کشور است. استاد حسین دهلوی متولد سال ۱۳۰۶ بوده و با وجود این همچنان بصورت فعال در حال انجام فعالیت هنری می باشند، برای ایشان آرزوی سلامت می کنیم.
۱ نظر