موسیقی برنامه ای

به دو قسمت ابتدایی از موومانهای اول و دوم یکی از کار های بتهوون بنام Pastoral گوش کنید، این کار کاملا” با کارهای صرفا” موسیقی مانند Fur Elise از همین آهنگساز تفات عمده دارد. هنگام گوش دادن خوب دقت کنید، کاملا” شبیه به آن است که موسیقی در حال توصیف واقعیتی میباشد.

Beethoven, Symphony No.6, Allegro

Beethoven, Symphony No.6, Andante

در یکی از مطالب قبل (“سرزمین پدری”) به پوئم سمفونی (Symphonic poem) اشاره ای داشتیم. واقعیت آن است که این سبک از موسیقی بخشی از موسیقی است بنام موسیقی برنامه ای یا همان “Programed Music”.

موسیقی برنامه ای را برای اولین بار فرانس لیست اینگونه تعریف کرد: “با افزودن مقدمه به قسمتی از موسیقی سازی میتوان موسیقی ای تهیه کرد که در آن بسادگی توجه شنونده را به سمت ایده خاص (شعر، داستان و…) سوق داد.”

این سبک از موسیقی برخلاف موسیقی خالص سعی در بیان موضوعی خاص دارد، موضوعی که حرکت میکند، حرکتی مانند گذر ابیات شعر، یا گذر زمان، یا گذر صفحات یک رمان و

…. البته ریشه این فکر به سالها قبل از لیست می رسد، زمانی که جان کوهانو (Johann Kuhnau) یکسال قبل از باخ بدنیا آمد و همانند باخ نوازنده ارگ در کلیسای شهر لایپزیک

بود. او در سال ۱۷۰۰ میلادی شش سونات تهیه کرد تحت عنوان Six Bible Sonatas.

پس از او آنتونیو ویوالدی (Antonio Vivaldi) با مهارت خاصی بدون آنکه سعی در به میان آوردن مفهومی موسیقی برنامه ای داشته باشد قطعه چهار فصل خود را تهیه کرد. او با

استفاده از نوانس ها، کشک نت ها و تونالیته های مختلف و … چهار فصل سال را به زیبایی بشکل موسیقی ای که حدودا” ۵۰ دقیقه بطول میکشد تصنیف
کرد.

پس از آن بتهوون از جمله موسیقیدانان سبک کلاسیک بود که در کارهایی از جمله Pastoral از ایده موسیقی برنامه ای استفاده کرد و در پنج موومان داستان چوپانی را تصنیف کرد.

موسیقیدانان بعدی در عصر رمانتیک به بعد از جمله برلیوز، واگنر، اشتراوس هم از این مفهوم استفاده کردند اما بیشتر تحت عنوان سمفونی شعر کار کردند. مالر، استراوینسکی،

چایکفسکی، بارتوک و حتی شوئنبرگ از دیگر موسیقیدانانی بودند که روی Programed Music فعالیت زیاد داشتند.