موسیقی بلوز – قسمت هفتم

سبک شناسی بلوز
از دیدگاه تاریخی می توان بلوز را به دو دوره تقسیم کرد: بلوز قبل از جنگ جهانی دوم (Prewar Blues) و بلوز بعد از جنگ (Postwar Blues). استفاده از این طبقه بندی از جنبه سبک شناختی نیز مفید است.

بلوز قبل از جنگ

Prewar Blues در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم موسیقی مختص سیاهان بود که عمدتاً در طبقات فرو دست جامعه سیاه جریان داشت. تمرکز جغرافیایی آن طبعاً در ایالات جنوبی و شرقی آمریکا بود. یعنی همانجایی که تا قبل از جنگ داخلی برده داری و بعد از جنگ هم زمینداری فئودالی سفید پوستان بیداد می کرد.

موسیقی رایج در این مناطق از نظر ساختار و محتوا و شیوه های اجرا با هم متفاوت بود و به همین دلیل محققین بلوز قبل از جنگ را بر حسب موقعیت مکانی آن به سه دسته اصلی تقسیم می کنند:

۱ـ دلتا بلوز (Delta Blues) که در ایالت می سی سی پی و دلتای رود می سی سی پی رواج داشت.

۲ـ تگزاس بلوز (Texas Blues) که در ایالت تگزاس نواخته می شد.
۳ـ پیدمونت بلوز (Piedmont Blues) که در ایالتهای
شرقی آمریکا بوجود آمد.

ویژگی اساسی بلوز قبل از جنگ این است که مخصوص
گروههای پایین طبقاتی سیاهپوستان بود و بیشتر در روستاها و شهرهای کوچک و درگروههای
کوچک ۴ـ۳ نفره نواخته می شد.

سازهای اصلی آن شامل بانجو، فیدل (سازی شبیه
ویولن)، ماندولین، هارمونیکا و گیتار بود و به فراخور حال از پیانو و سازهای کوبه
ای نیز استفاده می شد و سازهای بادی به آن شکلی که در موسیقی جز بکار می رفت نقش
چندانی در این نوع موسیقی نداشتند (البته به جز هارمونیکا).

به دلیل ماهیت
بلوز که گونه ای موسیقی آوازی است این امکان وجود داشت که به صورت یک نفره هم اجرا
شود یعنی خواننده بلوز می توانست همزمان ساز بزند (عمدتاً با نجو و گیتار) و آواز
بخواند.

خوشبختانه این مسأله به اولین صفحه های بلوز ضبط شده نیز منتقل شد.
هنرمندان پیشرویی مانند Jefferson Charley Patton ,Blind Blake , Blind Lemon و …
اکثر صفحه های خود را به همین شکل پر کرده اند. این شیوه ۲ مزیت (بخصوص برای
شنوندگان امروزی بلوز) داشت : یکی اینکه تأکید بیشتری بر ماهیت آوازی بلوز می کرد و
دیگر اینکه امکان شناخت بهتر تکنیک غنی نوازندگی آنها را فراهم می کرد. ضمن اینکه
شیوه اجرایی مذکور موجب رسیدن به یک بیان شخصی و منحصر به فرد در آثار هنرمندان
بلوز می شد و تأثیر آن را بر شنوندگان نسلهای بعدی بلوز دو چندان می نمود.

باب دیلان هم همیشه به قدرت تأثیر گذاری خواننده ای که صرفاً با گیتار خودش
همراهی می شود اعتقاد داشته است. در مصاحبه ای در سال ۱۹۸۵ دیلان گفته بود :

«همیشه دوست داشتم به آهنگهایی گوش دهم که در آن یک انسان واقعی با من حرف
می زند. یعنی فقط یک صدا را بشنوم. مثل رابرت جانسون(Robert Johnson ). واقعیت عمیق
برای من همین است که یک نفر از جاهایی که در آن بوده برایم تعریف کند. جاهایی که من
نبوده ام. حقیقت ژرف آن زمانی است که بتوانم زندگی انسان دیگری را به واقع «احساس»
کنم.»

Avalon Blues

Got to New York this mornin’, just about half-past
nine
Got to New York this mornin’, just about half-past nine
Hollerin’ one
mornin’ in Avalon, couldn’t hardly keep from cryin’

Avalon is my
hometown, always on my mind
Avalon is my hometown, always on my
mind
Pretty mama’s in Avalon want me there all the time

Mamie Smith , 1883 – 1946

اولی همان برخورد دبلیو. سی.
هندی (W.C.Handy) با آن مردسیاهپوست بود که موجب آشنائی اوبا این سبک شدوعلاقه ای
که ازآن شب فراموش نشدنی دروجوداین آهنگسازبرجسته جز (Jazz) ریشه دوانید اولین
کوششهارا درجهت انتشاررسمی بلوزو جلب اقبال عامه به این سبک موسیقی ونیز آشنایی
موزیسینهای جز با آن باعث شد.

هندی بعدها در مورد بلوز گفت: “همیشه فکر می
کردم چیزهای باارزش را باید در کتابها پیدا کرد. ولی بلوز از کتاب بیرون نیامده
بود. قابله هایی که این آهنگها را به دنیا می آوردند رنج و محنت و بدبختی بودند.
بلوز را تنها قلب های مشتاق و دردمند درک می کردند.”

توجه داشته باشید که
بلوزیک سنت موسیقیایی شفاهی بود و به صورت سینه به سینه به نسلهای بعدی منتقل می
شد. شایداگرتلاش هندی نبودامروزه دسترسی به میراث غنی بلوز هم میسر نبود. بی جهت
نیست که وی را “پدر بلوز” لقب داده اند. به قطعه ای از آهنگ St. Louis Blues (ساخته
W.C.Handy) که در سال ۱۹۲۱ توسط گروه جز Original Dixieland Jazz Band اجرا شده گوش
دهید.

Mamie Smith –
Crazy Blues

دومی فروش فوق العاده آهنگ “Crazy Blues” بود که
درمجموع به یک رقم میلیونی رسید و جاپای هنرمندان سیاه را در استودیوهای ضبط موسیقی
محکم کرد. هرچند نخستین صفحات ضبط شده ازسیاهان را عمدتا ترانه های متأثر از سبک
جزتشکیل می داد که درواقع (به همراه موسیقی Folk و Country) موسیقی عامه پسند زمان
خود بود(درآن زمان هنوزموسیقی جزبه شکل پیچیده وخاص پسند امروزش درنیامده بود)
اماهمین موفقیت تجاری آهنگهای سیاه (که ازآن با نام Race Songs یاد می کردند) کافی
بود تا مدیران وقت شرکت های ضبط وپخش موسیقی رابه فکر دعوت ازسایرخواننده ها و
نوازنده های (بعضاگمنام) سیاهپوست بیندازد.

به این ترتیب بود که رفته رفته
سروکله بلوزهم دربین صفحه های موسیقی عرضه شده به بازارپیداشد و آوای
پرشوربلوزدرسرتاسرآمریکا طنین اندازشد.

همانطورکه گفته شد هندی موسیقی
دانان جزرابا بلوزآشنا کرد و زمینه رابرای تاثیرپذیری متقابل این دوسبک مهم موسیقی
سیاهان فراهم نمود. تنها نگاهی به نام ترانه های جز آن دوران بیندازید:

Homesickness Blues(Nora Bayez,1916), The Dallas
Blues(Marie Cahill,1917), Everybody’s Blues(Lucille Hegamin,1920), Jazz Me
Blues(Original Dixieland Jazz Band,1921), Booze And Blues(Ma Rainey,1924),
Wolverine Blues (Benny Goodman,1928),…

Blind Blake ,1893 – 1933

معذلک
باید گفت که “Crazy Blues” رانمی توان دقیقا یک آهنگ بلوزتلقی کرد. حداقل نه ازنوع
Folk Blues یا Country Blues متداول آن زمان. درواقع به این دسته از آثار اولیه که
عمدتا توسط خوانندگان زن دهه ۱۹۲۰ مانند Mamie Smith, Ma Rainey, Bessie Smith
ودیگران ودر معیت ارکسترهای کوچک ضبط شده و بیانگر آمیزه ای از موسیقی جز و بلوز آن
دوران است لفظ “Classic Blues” یا “Vaudevill Blues” اطلاق می شود.

به
هرصورت با مداقه بیشتری دراین باب می توان “Papa’s Lawdy Lawdy Blues” را اولین
آهنگ واقعی بلوز دانست که برروی صفحه ۷۸ ضبط شد. این صفحه را نوازنده بانجو و
خواننده بلوز Papa Charlie Jackson در جولای ۱۹۲۴ برای کمپانی پارامونت (Paramount)
پرکرد. این کمپانی بعدها نوازندگان بزرگ دیگری راهم به مخاطبین آن زمان معرفی کرد:
غول هایی مانند Blind Lemon Jefferson (که اریک کلاپتون وی رابزرگ ترین گیتاریست
بلوز تمام دوران خوانده است) و Blind Blake (که غنای تکنیکی آثارش سایر نوازندگان
راتابه امروزبه اعجاب و تحسین واداشته است).

بلایند لمون جفرسون را باید
شخصیت مهم و جریان سازی در تاریخ بلوز عنوان کرد. او طرفداران زیادی داشت وصفحاتش
خوب فروش می کردند. باآنکه دوره فعالیت اوسه سال بیشترنبود (۱۹۲۶-۱۹۲۹) درهمین مدت
کوتاه سهم بسزایی درتاریخ بلوزایفا کرد.

غیرازتاثیرمستقیمی که جفرسون بر
نوازندگان بزرگ مکتب Texas Blues مانند Leadbelly, Lightnin’ Hopkins, T-Bone
Walker,…داشت توانست دامنه این تاثیرات را درسطح وسیع تری از جامعه گسترش دهد و آن
را به میان مردم عادی ببرد. حتی گروه های راک دهه شصت وهفتاد هم به کارهای وی علاقه
وافری نشان می دادند تاجایی که گفته می شود گروه Jefferson Airplane هم نام خود
رابه احترام این چهره اسطوره ای بلوزبرگزیده است.

درواقع او اولین
نوازنده/خواننده پرکار بلوزدر دهه ۱۹۲۰ بودکه آثارش با استقبال فراوان روبرو شد.
افزایش تقاضای عمومی برای شنیدن نغمه های بلوز موجب شد تا شرکت پارامونت به جستسجوی
سایرنوازندگان(عمدتا مرد) بلوزوبستن قرارداد با آنهاروی آورد به خصوص گروه های Jug
(تصورش را بکنید وقتی Gus Cannon برای اولین بار خود رادریک استودیو می دید حداقل
چهل وپنج سال سنش بود!) و نوازندگان مطرح Delta Blues نظیر Charley Patton (که وی
رابه حق پایه گذارسبک دلتابلوز می دانند) و Son House (که باکمک به احیای این سبک
درمیانه دهه ۱۹۶۰ لقب پدر دلتابلوز را به خوداختصاص داد). ازاین رو باید بلایند
لمون جفرسون را نوازنده ای استثنایی دانست که درهای تازه ای به روی بقیه خوانندگان
بلوز باز کرد.