سیستم فواصل تقسیم مساوی طول (III)

پنج شنبه ۱۹ مرداد ۱۳۸۵

، توسط: شاهین مهاجری

ناهمگنی فواصل سیستم EDL درسازهای زهی پرده دار
باید دانست که علی رغم مساوی بودن طول بخش های سیم ٬ ساختار این سیستم دارای تقسیمات اکتاوی غیر مساوی است (می توان آن را جزء سیستمهایی با تقسیمات دارای روند افزاینده Ascending trend دانست). اگر سازی مانند تنبور بغدادی که سیمهایش به فاصله چهارم کوک شده اند را درنظر بگیریم اندازه “فاصله” هر بخش در سیم اول بعد از پرده مربوط به فاصله چهارم با اندازه “فاصله” بخشهای مربوط به سیم دوم که به فاصله چهارم کوک شده است با هم یکسان نمی باشند.

درشکل ۴ اندازه “فواصل بخشها” در تنبور بغدادی محاسبه شده است.

مشخص است که اندازه “فواصل بخشها” در سیستم EDO یکسان است ( شکل ۵) ولی در سیستم EDL روند افزاینده Ascending trend دارد.

به همین دلیل در تنبور بغدادی تتراکورد دوم سیم اول با تتراکورد اول سیم دوم یکسان نمی باشند.

شکل۴ – هم اندازگی طول بخشهای سیم و ناهم اندازگی اندازه فواصل سیستم EDL درسازهای زهی پرده دار

شکل۵ – نا هم اندازگی طول بخشهای سیم و هم اندازگی فواصل سیستم EDO درسازهای زهی پرده دار

* ابونصر محمد بن محمد طرخان فارابی ، متولد ۸۷۳ میلادی در فاراب خراسان و متوفی به سال ۹۵۰ میلادی در دمشق، از فیلسوفان بزرگ ایرانی بوده است که به کلیه علوم زمان خویش آگاهی داشته و خصوصا جنبه تئوری و عملی موسیقی را به خوبی می دانست. فارابی در کودکی عود می نواخت و می گویند که ساز قانون نیز از ابداعات او می باشد. او بسیار باهوش و دارای استدلال قوی بوده و به چند زبان رایج زمانه خود تسلط داشته است.

از تالیفات او در زمینه موسیقی می توان کتاب موسیقی کبیر را نام برد که آنرا برای وزیر ابوجعفر محمد بن قاسم کرخی نوشت:” با تشویقت مرا یادآوری کردی به بررسی اجمالی بر آنچه شامل هنر موسیقی می شود که به قدما نسبت داده شده است و از من خواستی که آنرا درکتابی برایت ثبت کنم و بهتر است که در آن شرح و کشفی وجود داشته باشد تا برای خواننده راحت تر شود”.

بیشتر کتابهای فارابی از بین رفته و آنچه برجای مانده است بخش بسیار اندکی است از تلاش آن دانشمند بزرگ ایرانی. فارابی در کتاب موسیقی کبیر بسیار هوشمندانه به توصیف ساختار ساز ها و نحوه پرده بندی و محاسبه فواصل آنها می پردازد. او به نقش کاربرد لگاریتم در محاسبه فواصل موسیقی پی برده و عملا آن را به کار می گیرد. در کتاب موسیقی کبیر٬ سیستم فواصل ۱۲ قسمت مساوی در اکتاو٬ ۱۲-EDO 12-equal divisions of octaveکه همان سیستم ۱۲ نیم پرده معتدل است را تشریح نموده٬ همچنین براساس سیستم ۱۴۴ قسمتی مساوی دراکتاو٬ به تشریح اجناس و مقامهای موسیقی می پردازد. شادروان مهدی برکشلی برهمین اساس ٬ واحد اندازه گیری فواصل موسیقی ٬ فاراب ٬ را که یک درجه از سیستم فواصل ۱۴۴ قسمت مساوی در اکتاو است را به افتخار او معرفی می نماید.

مراجع:
– ابونصر فارابی، الموسیقی الکبیر، ترجمه بافنده اسلامدوست، انتشارات پارت، ۱۳۷۵
– www.home.austin.rr.com
– فارابی و بقایای پرده بندی پبش از اسلام، بررسی سیستم فواصل طولی در تنبور بغدادی- سال ۸۴- شماره ۶۲- هنرموسیقی

در این رابطه بخوانید

ارسال دیدگاه

برنامه گردشگری موسیقی نواحی ایران همزمان با کنگره مشاهیر کُرد در سنندج

موزه موسیقی ایران همزمان با کنگره مشاهیر کرد در سنندج، سفری تخصصی در زمینه موسیقی به این شهر برگزار می کند. این سفر با همکاری موزه موسیقی ایران و انجمن موسیقی سنندج برگزار میگردد و هدف از آن، دیدار و همنشینی با اساتید گرانقدر موسیقی غنی کُردی، بهره گیری از دانش موسیقایی و اجرای زنده اساتید برجسته، آشنایی با فرهنگ موسیقی کُردی شامل سازها، موسیقی های آیینی و گروههای موسیقی، دیدار از کارگاههای کهن و منحصر به فرد ساخت سازهایی چون دف، دیوان، تنبور و سنتور به منظور آشنایی با سازهای بومی و تکنیکهای خاص ساخت آنها در منطقه، حضور در خانقاه و آشنایی با موسیقی عمیق خانقاهی، شرکت در برنامه گروه نوازی دف، تماشای حرکات موزون کردی، دیدار از موزه ها و ابنیه تاریخی شهر سنندج می باشد.

آثار مرتضی محجوبی به انتشار رسید

ردیف و قطعاتی از مرتضی محجوبی به انتشار رسید. این کتاب، حاصل اندیشه و انگیزه شهرام محذوف در تبدیل دست‌نوشته‌های مرتضی محجوبی به خط نت بین‌المللی است که با همکاری فخری ملک‌پور، در طول مدت ۳سال به انجام رسیده است که دارای ۱۲ مقام (شامل ۷ دستگاه و ۵ آواز) است. تنظیم تمامی پیش‌درآمدها، قطعات ضربی، تصنیف‌ها و رِنگ‌ها توسط شهرام محذوف صورت گرفته است.

آخرین ارسال‌ها

از روزهای گذشته…

درگذشت یوجین فودور در شصت سالگی (II)

شیوه ماجراجویانه فودور در اواسط دهه ۸۰، بسیاری از فرصت های کاری او را ضایع کرد و زندگی حرفه ایش از کنترل خارج شد. به گفته خودش از مشروبات الکی بسیار می نوشیده و ماری جوانا، کوکائین و هروئین مصرف می کرده است. این اعتیاد باعث شد که تعهدش به نوازندگی بسیار کم شود.

موتسارتى که ما نمى شناسیم!

همه افراد، حتى کسانى که موسیقى کلاسیک را خیلى کم مى شناسند، موتزارت را دوست دارند. شاید به همین دلیل، تنفر از [اپراى] «دون ژوان» و سمفونى «ژوپیتر» مانند تنفر داشتن از نور خورشید باشد! باید گفت موتزارت نه تنها براى احیاى زیبایى موسیقایى، بلکه براى دفاع از آن متولد شده است.ما نشانه هاى آثار موتزارت را مى شناسیم. در کنسرت ها، ضبط، رادیو و تلویزیون، آنها از همه جهت ما را احاطه کرده اند. این آشنایى باعث شده است که فراموش کنیم این آثار براى شنوندگان هم عصر موتزارت، در سالهاى اوج او، از ۱۷۸۲ تا زمان مرگ غیر منتظره اش در ،۱۷۹۱ تا چه اندازه جدید بودند.آیا مردم معاصر با او نیز مانند ما، او را مى ستودند؟ نسبتاً بله.

درباره مشکل کوک

اگر در جمع موسیقیدانان موسیقی ایرانی باشید، حتما” شنیده اید که گاهی نوازندگان به هم توصیه هایی راجع به بالاتر یا پائینتر بردن پرده های سازها می دهند و بعد از تغییر دستگاه، دوباره نوازنده را می بینیم که پرده ها را به جای اولیه خود باز می گرداند! حتما” این سوال برای شما پیش آمده که آیا جایگاه مشخصی برای نتهای مختلف در موسیقی ایرانی وجود ندارد؟ بهترین جواب برای این پرسش اجراهای دقیق جلیل شهناز و احمد عبادی است.

هنر رنسانس

لغت فرانسوی رنسانس (Renaissance) به معنی تولد دوباره و همچنین نام یک دوران فرهنگی تاریخ اروپا است. این دوران سالهای پایانی قرون وسطا (دوران تاریکی) تا آغاز باروک را در بر میگیرد و در واقع به معنی نوعی نگرش تازه به فلسفه، هنرهای تجسمی، معماری، تئاتر، ادبیات و موسیقی در طول این عصر است.

هماهنگی گیتار و پیانو در گروه های کوچک Jazz (قسمت سوم)

روش Freddie Green برای گیتار بسیار خوش صدا است و به قول معروف خوب صدا میدهد اما اگر پیانو بخواهد جای گیتار را بگیره موضوع عوض میشه چرا که زدن آکورد هایی با نت سیاه درهر میزان با پیانو برخلاف حالتی که گیتار اینکا را انجام میدهد، نتیجه جالبی بدست نمیدهد.

مستر کلاس نوازندگی پویا سرایی برگزار می شود

در آکادمی کوشا کارگاه نوازندگی سازهای ملی ایرانی توسط دکتر پویا سرایی استاد دانشکده هنر و معماری برگزار می شود که روی مفاهیم فوق تکیه خواهد داشت در این کارگاه تمرکز بر چگونگی تمرین، تکینک، ریتم، دشیفراژ و موزیکالیته خواهد بود شرکت برای تمامی نوازندگان سازهای ایرانی امکان پذیر است.

ده ترانه برتر مجله بیلبورد

بنا به درخواست تعدادی از دوستان و به منظور اطلاع رسانی از کم و کیف فعالیت های موسیقی در گوشه و کنار دنیا سعی خواهیم کرد همه هفته علاوه بر مطالبی که تاکنون تهیه می کردیم، نگاهی به رده بندی های مختلفی که در دنیای موسیقی در سبکهای مختلف انجام می گیرد بیندازیم.