سیستم فواصل تقسیم مساوی طول (III)

پنج شنبه ۱۹ مرداد ۱۳۸۵

، توسط: شاهین مهاجری

ناهمگنی فواصل سیستم EDL درسازهای زهی پرده دار
باید دانست که علی رغم مساوی بودن طول بخش های سیم ٬ ساختار این سیستم دارای تقسیمات اکتاوی غیر مساوی است (می توان آن را جزء سیستمهایی با تقسیمات دارای روند افزاینده Ascending trend دانست). اگر سازی مانند تنبور بغدادی که سیمهایش به فاصله چهارم کوک شده اند را درنظر بگیریم اندازه “فاصله” هر بخش در سیم اول بعد از پرده مربوط به فاصله چهارم با اندازه “فاصله” بخشهای مربوط به سیم دوم که به فاصله چهارم کوک شده است با هم یکسان نمی باشند.

درشکل ۴ اندازه “فواصل بخشها” در تنبور بغدادی محاسبه شده است.

مشخص است که اندازه “فواصل بخشها” در سیستم EDO یکسان است ( شکل ۵) ولی در سیستم EDL روند افزاینده Ascending trend دارد.

به همین دلیل در تنبور بغدادی تتراکورد دوم سیم اول با تتراکورد اول سیم دوم یکسان نمی باشند.

شکل۴ – هم اندازگی طول بخشهای سیم و ناهم اندازگی اندازه فواصل سیستم EDL درسازهای زهی پرده دار

شکل۵ – نا هم اندازگی طول بخشهای سیم و هم اندازگی فواصل سیستم EDO درسازهای زهی پرده دار

* ابونصر محمد بن محمد طرخان فارابی ، متولد ۸۷۳ میلادی در فاراب خراسان و متوفی به سال ۹۵۰ میلادی در دمشق، از فیلسوفان بزرگ ایرانی بوده است که به کلیه علوم زمان خویش آگاهی داشته و خصوصا جنبه تئوری و عملی موسیقی را به خوبی می دانست. فارابی در کودکی عود می نواخت و می گویند که ساز قانون نیز از ابداعات او می باشد. او بسیار باهوش و دارای استدلال قوی بوده و به چند زبان رایج زمانه خود تسلط داشته است.

از تالیفات او در زمینه موسیقی می توان کتاب موسیقی کبیر را نام برد که آنرا برای وزیر ابوجعفر محمد بن قاسم کرخی نوشت:” با تشویقت مرا یادآوری کردی به بررسی اجمالی بر آنچه شامل هنر موسیقی می شود که به قدما نسبت داده شده است و از من خواستی که آنرا درکتابی برایت ثبت کنم و بهتر است که در آن شرح و کشفی وجود داشته باشد تا برای خواننده راحت تر شود”.

بیشتر کتابهای فارابی از بین رفته و آنچه برجای مانده است بخش بسیار اندکی است از تلاش آن دانشمند بزرگ ایرانی. فارابی در کتاب موسیقی کبیر بسیار هوشمندانه به توصیف ساختار ساز ها و نحوه پرده بندی و محاسبه فواصل آنها می پردازد. او به نقش کاربرد لگاریتم در محاسبه فواصل موسیقی پی برده و عملا آن را به کار می گیرد. در کتاب موسیقی کبیر٬ سیستم فواصل ۱۲ قسمت مساوی در اکتاو٬ ۱۲-EDO 12-equal divisions of octaveکه همان سیستم ۱۲ نیم پرده معتدل است را تشریح نموده٬ همچنین براساس سیستم ۱۴۴ قسمتی مساوی دراکتاو٬ به تشریح اجناس و مقامهای موسیقی می پردازد. شادروان مهدی برکشلی برهمین اساس ٬ واحد اندازه گیری فواصل موسیقی ٬ فاراب ٬ را که یک درجه از سیستم فواصل ۱۴۴ قسمت مساوی در اکتاو است را به افتخار او معرفی می نماید.

مراجع:
– ابونصر فارابی، الموسیقی الکبیر، ترجمه بافنده اسلامدوست، انتشارات پارت، ۱۳۷۵
– www.home.austin.rr.com
– فارابی و بقایای پرده بندی پبش از اسلام، بررسی سیستم فواصل طولی در تنبور بغدادی- سال ۸۴- شماره ۶۲- هنرموسیقی

در این رابطه بخوانید

ارسال دیدگاه

تعطیلی برنامه های موسیقی به دلیل شیوع کرونا

لغو مجدد کلیه فعالیت های هنری در سراسر کشور، طی اطلاعیه جدیدی از وزارت ارشاد تا یک هفته دیگر اعلام شد. در پی شیوع ویروس کرونا و جهت پیشگیری از گسترش آن، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در توافق و تصمیم مشترک با وزارت بهداشت، طی اطلاعیه ای کلیه کنسرت ها، اجراهای تئاتر، اکران سینمایی و دیگر تجمعات هنری را تا تاریخ جمعه نهم اسفندِ جاری ملغی اعلام و محمد الهیاری، مدیر کل دفتر موسیقی این خبر را رسما ابلاغ کرد.

واکاوی نظری موسیقی امبینت (IX)

او در کتاب خود «موسیقی در گذر از قرنها» داستانی جالب از پادشاه موسیقی شفا بخش استیون هالپرن (۵۲) نقل می کند: «بعد از اتمام یک سمینار در مورد موسیقی نیوایج که در دهه ۷۰ برگزار شده بود من او (استیون هالپرن) را برای صرف شام به خانه ام دعوت کردم و مدت زیادی در باره موسیقی باب روز یعنی نیوایج صحبت کردیم. در آخر من در مورد آلبومش اخیرش (۵۳) از او سوال کردم. یادداشت های او درخلال بروشور آلبوم ادعا می کرد که هر یک از هفت آهنگ این آلبوم برای مدیتیشنی خاص و مخصوص یکی از چاکراهای هفتگانه است. می خواستم بدانم که او از کجا می فهمد که کدام آکورد و چگونه روی چاکرای خاصی تاثیر دارد؟ من او را به این دلیل تحت فشار گذاشتم که فکر می کردم شاید او به معدن طلای اسرار آمیز عرفان (!) دست پیدا کرده است. سرانجام خندید و گفت: همه اینها فقط یک فریب است. نیازی به گفتن نیست که پس از آن، از اینگونه باورها دست برداشتم و رابطه ما همان جا برای همیشه تمام شد.»

آخرین ارسال‌ها

از روزهای گذشته…

اصول نوازندگی ویولن (VII)

۳/۱/۳/۴ : با توجه به بزرگی فاصله طولی و دور بودن نامتعارف انگشتان اول و چهارم، انگشت اول می تواند در هنگام اجرای دوبل های فاصله نهم و دهم ، به شکل شکسته در ناحیه ناکل در آید و نکته اشاره شده مربوط به شیوه نشستن انگشت اول در بند شماره ۵/۲/۱/۳ مبنی بر هم امتدادی بند اول این انگشت در پشت دست، با امتداد ساعد و دست چپ برقرار نیست.

اپرای متروپلیتن (III)

اجرای ۴ اپرا برای اولین بار در دنیا و ۲۲ اپرای جدید از برنامه خاص متروپلیتن بود. اجرای آثار جدید در دوره ولپ بیش از دیگر دوران بود. ولپ، والری گرگیف (Valery Gergiev) را در سال ۱۹۹۷ به عنوان رهبر اصلی میهمان منصوب نمود و اجرای قطعات روسی را در اپرا وسعت بخشید.

شبی با هارپ (I)

در دو هفته‌ی گذشته در تهران و شیراز کنسرت شبی با هارپ اجرا شد. هارپ سازی است که دستکم بعد از انقلاب در ایران تنها در بعضی اجراهای معدود ارکستر سمفونیک حضوری کمرنگ داشته است. در برنامه‌ای با عنوان «شبی با هارپ» که به همت فتانه شاهین و با کمک انجمن موسیقی ایران و شعبه‌ی استان فارس این انجمن برپا شده بود این ساز رویایی به نوا درآمد.

گئورگی سندلر لیگتی (II)

لیگتی خواهر زاده بزرگ ویولنیست نامدار لئوپولد ائور (Leopold Auer) بوده و فرزندش لوکاس نیز آهنگساز و پرکاشنیست مقیم نیویورک می باشد. نخستین کارهای لیگتی به گونه ای تعمیم زبان موسیقایی هم وطنش بلا بارتوک (Béla Bartók) است. به عنوان مثال قطعات پیانو او با عنوان Musica Ricercata 1951-53 اغلب با Mikrokosmos٬ مجموعه آثار پیانو بارتوک مقایسه می شوند.

یاد داشتی بر مقالۀ خواننده و خواننده سالاری

در ادامه بحثی که درباره مقاله خواننده و خواننده سالاری توسط علیرضا جواهری در این سایت بوجود آمد، دکتر کیومرث پیرگلو، آهنگساز، موزیکولوگ و نوازنده پیانو و سنتور، نیز برای “گفتگوی هامونیک” مطلبی ارسال کرده که میخوانیم: هر چه از دل بر نیاید؛ بر دل نیز ننشیند. صادقانــــــه باید اقرار کنم که سالهاست که دیگر نمیتوانم به کارهای استاد شجریان گوش دهم چرا که معتقدم هرگز پس از جدایی ایشان از اساتید گرانقدر فرامرز پایـــــــور، پرویز مشکاتیان، جلیل شهناز و… کار پر مغز با تنظیم زیبا و ملودی ناب از اجراهای ایشان نشنیدیم، چراکه از یک طرف معضل “نوگرایی” که باعث سر در گمی در موسیقی ایرانی شده و باعث شده کسانی که بدنبال این مسآله هستند نتوانند ملودیهای ناب با تنظیم های زیبا ارائه کنند (و استاد آنها را اجرا کنند) و از طرف دیگر جریان خواننـــــــــــده سالاری (که متاسفانه پس از انقلاب بوجود آمد و رشد کاذبی کرد) که دوست هنرمند و دلسوخته آقای علیرضا جواهری بحث آن را پیش کشیدند، باعث شد که اساتیدی مانند شجریان ها نتوانند همچون گذشته، با وجود تمام امکانات و شش دانگ صدا، کارهای ناب و جاودانی را بوجود بیاورند. پس از این حوادث به راحتی میشود به این نکته پی برد که چقدر آهنگساز با ذوق میتواند نقش اساسی در خلق و پرورش یک اثر زیبا داشته باشد.

تاثیر موسیقی درخلاقیت کودکان (IV)

بعضی از محققان اعتقاد دارند که خلاقیت توسط موسیقی تقویت می‌شود، ولی سبک‌های مختلف موسیقی بر روی افراد اثرات متفاوت می‌گذارند. دلیلش این است که موسیقی وابستگی زیادی به وضعیت روحی و روانی افراد دارد و خلاقیت در طول زمان پیشرفت می‌کند. به هر حال در مطالعاتی که انجام شده، مشخص گردیده که آموزش موسیقی به مدت یک سال خلاقیت را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. یکی از این مطالعات به این صورت انجام گرفته که دانش آموزان یک کلاس به مدت یک سال روزی سی دقیقه آموزش موسیقی گرفتند در حالی که دانش آموزان کلاس دیگر در همان زمینه، آموزش موسیقی نگرفتند.

اختلالات صدای خوانندگان (VIII)

اغلب می توانیم با آموزش به بیماران، در استفاده از فشار هوای میانی و حجم شش ها، کیفیت گرفتگی صدای آنها را تغییر دهیم. آموزش الگوی استفاده از جمله های کوتاه ممکن است روش مهمی در سروسامان بخشیدن به جریان تنفس باشد.

به بهانه کنسرت ارکستر کامه راتا در تالار وحدت (II)

در هنگام مقایسه کلیه آثار پارت پس از ۱۹۷۶، یک تم بنیادین مشترک وجود دارد و آن امر ماورائی و الهی است. رویکرد پارت به مذهب، جلوه خاصی به خلوص و بی آلایشی نگاه هنرمندانه وی بخشیده است. بسیاری موسیقی پارت را گذار شنونده به “لحظه بیرون زمان” تعبیر کرده اند. از برجسته ترین آثار این دوره می توان به Fratres، Cantus In Memoriam Benjamin Britten و Tabula Rasa اشاره کرد.

نگاهی به آثار ضبط شده جناب میرزا حسینقلی (I)

میرزا حسینقلی فراهانی فرزند علی اکبر خان فراهانی در کودکی پدرش را از دست داد و نتوانست از وی در تار نوازی بهره مند گردد و نزد پسر عموی خود آقا غلامحسین و برادر بزرگش میرزا عبدالله تحت تعلیم قرار گرفت و بواسطه مهارت فوق العاده و حافظه قوی و استعداد سرشار، به سرعت در نوازندگی پیشرفت کرد و سرآمد نوازندگان تار شد و مدتی نیز ریاست گروه موسیقی دربار را بعهده داشت.

کوارتت متزو به روی صحنه می رود

کنسرت کوارتت متزو در تاریخ ۱۱ شهریور ماه در آمفی تئاتر آموزشگاه موسیقی نوای شهر آشوب برگزار می شود. این کنسرت سومین کنسرت این گروه می باشد که با حمایت آموزشگاه موسیقی نوای شهرآشوب در دو بخش به اجرا در می آید.