گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

مروری بر تحولات موسیقی پاپ ایرانی


هفده سال پیش با سرازیرشدن کیبرد‌های خانگی (Home Keyboard) و اسباب بازی کاسیو (Casio) و یاماها (Yamaha) به بازار ایران وضعیت موسیقی پس از گذراندن چندسال وقفه، تکان شدیدی خورد. تا قبل از این اتفاق عملا آموزشگاه و مدرسی به‌جز دانشگاه‌ها و هنرستان‌های موسیقی وجود نداشت و موسیقی جایگاه خانوادگی خود را کاملا از دست داده و به رشته‌ای تحصیلی برای علاقه‌مندان تبدیل شده بود.

اکثر آموزش‌ها به‌صورت خصوصی در منازل انجام می‌شد و به‌علت نبود تنوع ساز در بازار فروش، موسیقی سنتی ایرانی و سازهایی چون سنتور وسه‌تار یکه ‌تاز میدان بودند. در این نوشته قصد نقد یا نتیجه ‌گیری و هدایت در کار نیست، بلکه مرور اتفاق ‌های چند سال اخیر و مقایسه شرایط کنونی با شرایط قبلی و شرایط و وضعیت بین ‌المللی مدنظر نگارنده است.

محصول‌های خانگی و آماتوری کاسیو و یاماها با استقبال خانواده‌ های ایران روبه ‌رو شد و به تبع آن کار معلمان خصوصی و آموزشگاه‌ها نیز رونق گرفت.

اتفاق جالبی که با ورود سازهای کوچک غیرحرفه‌ای و خانگی دو شرکت نام برده افتاد این بود که تمایل مردم را نسبت به نوع موسیقی عوض کرد، در موسیقی پاپ که جایگاه رسانه جمعی را از دست داده بود در کوچک‌ ترین و بنیادی ‌ترین واحد اجتماعی، یعنی خانواده‌ها شکل گرفت. ساز کیبرد به یک ‌باره مد روز شد و پدر و مادرها با اشتیاق فراوان با خرید یک ‌ساز خانگی، فرزندان را به فراگیری موسیقی دعوت می‌کردند. فرزندانی که به ‌نوعی اولین نسل موسیقی پاپ بعد از انقلاب اسلامی به‌ حساب می‌آیند.

استقبال مردم برای خرید ساز، خیابان جمهوری اسلامی را تبدیل به مرکز خرید و فروش سازهای وارداتی کرد. کودکان و نوجوانانی که با کیبردهای خانگی و اسباب‌بازی که بعضا صفحه کلیدی غیراستاندارد و از نظر دامنه زیر و بم صدا، بسیار ناکافی بودند.(اکثر کیبردهای آن دوران با کلاوی‌ های کوچک و Keyboard Action بسیار نامناسب و چهار اکتاوی بودند)، حالا برای فراگیری و نوازندگی بهتر به سازهایی استاندارد احتیاج داشتند و این مسئله باعث شد تا واردکنندگان و فروشندگان خیابان جمهوری دستگاه‌هایی با قابلیت و امکانات بالاتر و ازنظر ساخت، استاندارد‌تر را به بازار بیاورند. اما به‌علت نوبودن این بازار و دلایلی که در این مقاله نمی‌گنجند، قیمت این سازها نسبت به متوسط درآمد خانواده‌ها در آن مقطع زمانی، به‌طور سرسام آوری بالا بود. به‌طوری‌که ۱۵ سال پیش، قیمت کیبرد خانگی Roland E70 تقریبا با قیمت یک خودروی رنو برابری می‌کرد.

به هرحال با استقبال مردم، رسانه‌های جمعی چون رادیو و تلویزیون موسیقی پاپ را در برنامه خود گنجاندند و نسل جدیدی از خوانندگان را به مردم معرفی کردند. خوانندگانی چون سپهر، بهادری و طاهری که از جایگاه رسانه‌ای خوبی برخوردار بودند با استقبال مردم روبه‌رو شدند.

البته ناگفته نماند که تیم رادیویی صبح جمعه با شما با بهره‌گیری از فعال‌ترین و زبده‌ترین (هنرمندان) آن زمان از مدتی قبل جرقه موسیقی پاپ را در را دید زده بود. وضعیت موسیقی فیلم و موسیقی برنامه‌های عروسکی برنامه کودک هم خوب بود، چون تقریبا تمام آهنگ‌سازان زبده به‌علت نبرد فضای کنسرت و فعالیت‌های دیگر موسیقی، بر ساخت موسیقی سریال‌های تلویزیونی و رادیویی و فیلم‌های سینمایی تمرکز کرده بودند.

عامل بسیار مهم دیگر در پاگرفتن موسیقی پاپ رشد و تراکم تبلیغات تلویزیونی و رادیویی بود، که خواه ناخواه همان‌طوری که در تمام نقاط مختلف دنیا قبل از کشور ما هم اتفاق افتاده، سلیقه عمومی جامعه را عوض کرد.

با گذشت چندسال فضا برای آموزش و کنسرت مناسب‌ تر شد که شهرداری با تشکیل فرهنگ‌سراها نقش موثری در این بهبود فضا داشت.

نسل جدیدتری از آهنگ‌سازان و خوانندگان توسط تلویزیون به مردم معرفی شدند، خشایار اعتمادی، علیرضا عصار، محمد اصفهانی و شادمهر عقیلی. به یک‌باره تمام معادلات موسیقی پاپ که تا قبل از این نسل بسیار “کیبرد محور” بود، به‌هم ریخت و مردم از ترکیب یک گروه کامل که از سازهای مختلف تشکیل شده بود، مطلع شدند و به فراگیری سازهایی چون گیتار، ویولن و سازهای خوبی رو آوردند که این امر باعث شد تا واردکنندگان کالاهای موسیقی این نیاز جامعه را پاسخ دهند. حالا در کنار کیبرد انواع و اقسام گیتارهای آکوستیک و الکتریکی، سازهای ضربه‌‌ای- کوبه‌ای و لوازم جانبی آن‌ها مثل فاز و افکت و آمپلی‌فایرها را هم می‌توانستیم در ویترین مغازه‌های خیابان جمهوری ببینیم.

در این (برهه) از زمان گیتار، ساز مد روز بود و اولین سبک موسیقی که به سرعت با واردات انبوه گیتار آکوستیک در ایران با استقبال جوانان روبه‌رو شد، پاپ فلامینکو بود. استفاده از گیتار در موسیقی پاپ حال و هوای موسیقی پاپ را به کلی دگرگون کرد و با رونق کار گیتار آکوستیک شرکت‌هایی مثل یاماها و ایبانز (Ibanez) انواع مدل‌های مختلف گیتار اکتریک را به بازار عرضه کردند. به این ترتیب جرقه راک نیز در کشورمان زده شد.

موسیقی پاپ و راک در ایران بعد از انقلاب اسلامی نوپا است. میانگین سنی آهنگ‌سازان و نوازندگان و خوانندگان فعال این حوزه از ۳۰ تجاوز نمی‌کند، اما وضعیت موسیقی پاپ ایرانی به مراتب از آن‌چه اصطلاحا موسیقی پاپ ایرانی لوس‌آنجلسی می‌گویند، بهتر است. اشعار، موسیقی و کار استودیویی آهنگ‌های جوانان ایرانی که نسبت به رقیبان برون مرزی‌شان از کم‌ترین امکانات برخوردارند، چند سرو گردن بالاتر است.

همان‌گونه که در مقدمه مطلب شماره اول این هفته‌نامه به آن اشاره شد، بسیاری از سبک‌های موسیقی در ارتباط مستقیم با پیشرفت فناوری موسیقی الکترونیک و تکامل سازها شکل گرفتند.

جوانان ایرانی در این چندسال بارها بارها ثابت کرده‌اند که در هر زمینه که اراده کنند با استعدادترین هستند.

Ian Paice، نوازنده سازهای ضربی- کوبه‌ای گروه راک Deep Purple جمله معرفی دارد: “دقیقا، در موسیقی کاری نیست که نشود آن را انجام داد”.

هفته نامه بزرگراه فناوری
محمدعلی پورخصالیان

محمدعلی پورخصالیان

محمدعلی پورخصالیان
متولد ۱۳۵۷ تهران
نویسنده، مترجم، نوازندۀ پیانو، کیبورد و سینتی‌سایزر و طراح صدا

دیدگاه ها ۲۴

  • با صرض یلالم و خسته نباشید در رابطه با نوشتار شما باید بگویم بحث شما با عنوان ((بررسی تحولات موسیقی پاپ ایرانی))اختساس یافته بود به چگونگی ورود کیبور و در کل چگونگی ورود سازهای موسیقی پاپ به ایران شما در این مقال بایدچند نکته دیگر را لحاظ می کردید ۱ نقش خوانندگان لس آنجلسی در این میان۲ نقش اموزشگاههای موسیقی۳ نقش حکومت در ای رابطه(که بسیار پررنگ است)۴از همه مهمتر نقش وسایل اتباط جمعی مدرن در ایران مثل ماهواره و …۵اوضاع اجتماعی فرهنگی اقتصاذی و تمایل مردم به جنبش های سیاسی و .. با سپاس

  • besyar aalist

    tarikhcheye khoobi rajebe keyboard bood.monteha yek meghdar dar morede oon moosighie los-angelesi man ba shoma movafegh nistam.oon moosighie pope los-angelesi dar tadavome moosighie pope ghabl az enghelabe ke hamoontor ke midoonid keyfiatesh kheili khoob bood…manzooram ahangaye ebi,shohreh,noosh afarin,haydeh o injoor chizast(ghabl az enghelab albatte)…oon afradi ke baraye inha ahang misakhtan adamaye ba savadi boodan…bishtareshoonam alan zende hastan..sakene amrica hastan…hamin afrad too daheye 60 behtarin ahanga ro too oonja sakhtan…monteha be khatere vojoode moshkelate mali baraye oon los-angelesia rah baraye nofooze mafiaye ahang bazie dakheli ke hamoon javoonaye ba estedad yani asar o etemadi o injoor chiza ro ke shoma gofti support mikonan baz shod…albatte oonha ham ahangaye jafang dashtana vali ahangaye dorost hesabishoon tane be taneye samfoni mizane.har kiam ke bekhad ino rad kone be nazare man ham bi ensafi karde ham khaste ziadi daneshmand bazi dar baire.man vaghean afsorde shodam az inke chera dige cheshm azar o sadegh nojooki o shamaee-zade o pazooki o anderanik…..az oon ahanga nemisazan.

    rasti ye chize dige ro ham yadam nare begam…oon moghe ke in orgaye yamaha o casio o injoor chiza sedashoon kheili masnoo-ee bood hamin ahangsaza ke esmeshoono bordam behtarin effecta ro az in orga gereftan.

  • جالب بود مثل همیشه
    ولی یک نکته اگه دقت میشد بهتر بود گیتار فلامنکو نه فلامینگو
    دوم اینکه شک دارم که همه کارهای پاپ داخلی از کارهای لس انجلسی بهتر باشه و این مسئله نیاز به کار کارشناسی داره

  • در ابتدا گفتید که قصد نتیجه گیری ندارید اما آخر می گید که کار داخل ایران چند سرو گردن بالاتره ؟
    واقعا اینجوری فکر می کنید؟ میشه یه آهنگ ساز مثل فرید زولاند تو ایران نام ببرید ؟ صدای کدوم خواننده داخل ایران قدرت صدای ابی و لطافت صدای معین رو داره ؟
    اتفاقا یکی از آفت های موسیقی همینه که هر ننه قمری با یه کیبرد و یه گیتار الکی تونست کار بکنه !
    ما توی موسیقی چه سنتی چه پاپ عقب رفتیم اون هم به صورت فجیع !

  • شما وضعیت موسیقی پاپ رو بسیار وابسته به سازهای موسیقی مخصوصا کیبورد می دونید در صورتی که اینطور نیست. عوامل بسیار و مهمتری نیز وجود دارندکه اشاره ای به انها نشده. همونطور که یکی از بینندگان سایت گفتند بهتر عوامل دیگه هم مورد توجه قرار بگیره. موفق باشید.

  • مقایسه موسیقی نوپای مجازایران باکارهای هنرمندان لس انجلسی به هیچ عنوان قابل قیاس نیست . درایران اهنگسازی رامعرفی کنیدکه بتواندبا چهره هایی مانند فرید زلاند – صادق نجوکی یا قمیشی ازنظرکیفیت اثار برابری کند.این حقیقت تلخ راقبول کنیدکه فاصله اززمین تااسمان است.

  • اینکه بگوییم موسیقی داخل اسران یک سر و گردن بالاتر از لس آنجلسی هست خنده داره هست.
    شما موسیقی فردی مثل سیاوش قمیشی رو نمیتونید با موسیقی روز جهان مقایسه کنید.ضمن اینکه خواننده های داخل ایران اکثرا یا تقلید سیاوش قمیشی و شادمهر و ابی و داریوش رو میکنن یا دارن به سبک کس دیگه ای میخونن یا از آهنگای ترکی وعربی و اینها کپی بردااری میکنن.
    آقای محمدعلی پورخصالیان خوب میدونید که اون مدتی که موسیقی تو ایران مجاز نبود افرادی مثل حسن شماعی زاده و سیاوش قمیشی و فرید زلاند و امثال این افراد موسیقی پاپ ایرانی رو در خارج از ایران زنده نگه داشتن.

  • دوستای عزیز ما در داخل ایران هم آهنگساز های پاپ خوبی داریم .که مثلا نمونه ی بارزش پدرام کشتکار هست .
    شما که این قدر می گین فریدزلاند صادق نجوکی و… چرا نمی گین داخل ایران هم کسانی مثل پدرام کشتکار رو داریم . موسیقی پاپ در داخل ایران با اینکه نوپاست خیلی خوب داره پیشرفت می کنه .
    این قدر بد بین نباشیم

  • این حرف از کسی که از موسیقی می دوونه بعیده.
    اول که صدا یک شاخص خدادادی هست صدای معین ، ابی و یا اساتیدی چون گلپا و … که در ایران جییزززه هستند قابل مقایسه با این کپی برداری های داخلی نیست. محمد اصفهانی ، احسان خواجه امیری و …. که می خوان بشن معین. قاسم افشار که ابی هست . اقتداری که داریوش هست و چند ۱۰ تای دیگه.پس تا زمانی که هدف رسیدن به گرد این خواننده هاست این موسیقی خط پیش رفتتش لوس آنجلس هست.
    هنوز که هنوز مربی ویولن داخل اسم از مرتضوی ، بدیع و یاحقی می یاره . آهنگ های داخل که کاملا کپی برداری از آهنگ سازی های شماعیزاده و امثال هست.
    در ضمن اساتیدی چون معین ، گلپا و … و حتی خواننده هایی چون ابی زاده نمی شن . این ها یک بار آمدند . پس باید کار جدیدی ارائه شه.

  • به نظر بنده موسیقی پاپ داخل هیج کاری به غیر از تقلید محض از موسیقی به اصطلاح لس آنجلسی انجام نداده، جهانبخش پازوکی،محمدحیدری،منوچهر چشم آذر،آندرانیک،سیاوش قمیشی،بیژن مرتضوی و…توی موسیقی ایران اسمهای کوچکی نیستن،بر چه اساس شما این حرفهارو میزنی دوست عزیز

بیشتر بحث شده است