گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

سالاری: ساز های من در طول سال، بیش از ۳ الی ۴ بار
نیاز به کوک کردن ندارند

چرا تعداد خرک ها از ۱۲ به ۹ تغییر کرد؟

اکثر ساز هایی که به ایران آورده می شد ۱۲ خرک بود و پس از گذشت زمان نیاز به تعمیر داشت و کم کم کوچکتر می شود و مجبور بودند ۱۱ خرک بر روی صفحه قرار دهند و گاه به ۱۰ یا ۹ خرک هم می رسید. اما اصولا ابعاد و تعداد خرک ها در سنتور علمی نبود و با مقدار تحمل کششی سیم های فلزی مطابقت نداشت.

امروزه هم هنوز قادر به استفاده از سیم فلزی داخلی برای سنتور نیستیم و سیم ساز، در ایران تولید نمی شود و از سیم های وارداتی استفاده می کنیم. سیم هایی که عمدتا ضخامت ۰.۴۰ میلیمتر دارند یا سنتورهایی به سبک ورزنده یا قدیمی تر که ضخامت ۰.۴۵ داشته اند. ایجاد صدای خوب و مطلوب شرقی، در سنتور های ۱۲ خرک هم کار مشکلی بود؛ تا جایی که کم کم ۱۰ و ۹ خرک عمومیت پیدا کرد. البته اساتیدی چون استاد شجریان بر روی ۱۰ خرک تاکید دارند.

از ابتکاراتی که انجام دادید ، بگویید.

یکی از مشکلاتی که همیشه با آن روبرو بودیم باز شدن چسب سنتور در مناطق مرطوب و اقلیم های مختلف بود. قبلا برای ساختن سنتور از سریشوم های حیوانی استفاده می شد که البته بدترین چسب دنیا محسوب می شود. مشکلات سریشوم حیوانی این است که موریانه آن را می خورد و رطوبت بر آن تاثیر می گذارد و حرارت بیش از حد موجب باز شدن آن می شود.

من از چسب های رزین دار مثل رزین فرمالدئید استفاده می کنم و آن را در دمای ۱۸۰ درجه سانتیگراد و فشار ۵ الی ۱۵ تن می چسبانم. از دیگر مشکلات ساز های قدیمی سیستم پل گذاری آن بوده است و دیگری اندازه غیر علمی آن است. از آن جا که سیم استاندارد سازهای ایرانی نداریم و از سیم های وارداتی استفاده می کنیم اساسا این سیم ها تا حد ۱۰ سانتی متر کوچکتر از اندازه علمی روی ساز قرار می گیرند و مرتبا کوک خالی می کنند.

سیم ۰.۴۰ بسیار حساس است و در سازهای بزرگ مقاومت کششی لازم را ندارد.کوچک کردن ساز تا حد ممکن باعث می شود تا کوک ساز بهتر بماند و دوام سنتور بیشتر شود. من ابعاد سنتورهای ناظمی را که ۳۶×۲۷×۹۰ بوده است به ۳۵×۲۸×۹۲ تغییر داده ام و دوام و صدای بهتری را از ساز گرفته ام. تا جایی که ساز های من در طول سال، بیش از ۳ الی ۴ بار نیاز به کوک کردن ندارند. اخیرا هم تلاشم بر این بوده تا به جای سیم های قرمز از سیم های فولادی سفید استفاده کنم.

از دیگر ابداعاتم سنتورهای دو طرفه است که در دو طرف ساز سیم و خرک وجود دارد و یک سمت را می توان یک کوک کرد و سمت دیگر را کوک دیگر.و کل ساز بر روی پایه ای چوبی قرار می گیرد و میله ای که در عرض ساز قرار دارد آن را به پایه متصل می کند. با باز کردن پیچ میله می توان سوی ساز را برگرداند و از طرف دیگر آن استفاده کرد.

سنتور های بیسکویتی هم از دیگر ساخته های من است که در آن ضخامت ساز کاهش می یابد و با تغییراتی که داده ام طنین صدا زیبا تر و ساز سبک تر شده است.سنتور های کروماتیک هم از دیگر ابتکاراتم است که در آن علاوه بر خرک های موجود ۹ خرک اضافه می شود و تا ۱۵ خرک هم می توان آن را ارتقا داد.

بر روی سنتور کروماتیک نت هایی را داریم که بر روی سنتور معمولی نیست و می توان بر روی ساز بدون تغییر دادن کوک دستگاه های مختلف را نواخت.سنتور های فا کوک ، می کوک ، سنتور باس و تغییر در ابعاد آن ها از دیگر ابتکاراتم است.سنتور باس سنتوری است که یک اکتاو از سنتور سل کوک بم تر است و می تواند ۹ خرک داشته باشد و تقریبا ابعادی دو برابر سنتور سل کوک دارد و اخیرا با تغییر ضخامت ، آن را کوچک تر ساخته ام.سنتور های سبک ورزنده را احیا کرده ام و سنتور های ۱۲ ، ۱۱ ،۱۰ و ۹ خرک می سازم.

لطفا در مورد شکل مضراب و تکامل فرم آن توضییح دهید.

مضراب در قدیم به شکل دو خنجر فلزی بوده است و رفته رفته بصورت دو چوب که شبیه خنجر است تبدیل شد. مضراب در قرن اخیر با ابتکار ارامنه به شکل کلید سل شکسته در آمده است. شکل و وزن مضراب به فیزیک دست نوازنده ها وابسته است. اما اغلب مضراب ها از چوب گردو، ششماد، گلابی درست می شود و بهترین همان چوب گردو است. وزن آن معمولا در حدود ۳ تا ۳.۵ گرم است و اگر وزن مضراب از ۳.۵ گرم بیشتر باشد امکان تقه کردن وجود دارد و اگر هم وزنش از ۳ گرم کمتر باشد از حجم صدا کاسته می شود. البته اخیرا تلاش کرده ام تا به جای چوب از مواد کربن دار جدید برای ساخت مضراب استفاده کنم، چرا که هم ارزان تر خواهد شد و استحکام بیشتری خواهد داشت و نمی شکند و خاصیتش شبیه به چوب است.


محمدرضا شجریان و داریوش سالاری
نوع چوب در ماهیت صدای ساز چه تاثیری دارد و ماهیت صدا در سنتور سازی چه جایگاهی دارد؟

از آن جا که ساز سازی در ایران آکادمیک نبوده است کمتر کسی پیدا می شود که ساز بسازد و با ماهیت صدا در آن هم آشنا باشد. سازنده موفق کسی است که اهمیت صدای ساز را تشخیص بدهد و از تکنیک های خاصی بهره بگیرد. اکثر سازنده ها درودگر بودند و البته نوازنده هایی هم پیدا می شدند که ساز هم بسازند. من در حرفه ای که با آن سر وکار دارم تا به حال با در حدود ۲۰۰ نوع ساز سر و کار داشته ام و به موضوع شناخت صدا در آن ها بسیار اهمیت داده ام. شناخت ماهیت صدا از شناخت چوب جدا نیست.

شاید در درجه اول چوب مناسب، تاثیر به سزایی بر صدای ساز می گذارد و شناخت آن اهمیت زیادی دارد.چوبی که در قدیم برای ساخت سنتور استفاده می شود و فروان بود عمدتا چوب راش بود اما چوب بلوط، افرا، لیلکی، سرخه دار، گلابی، گردو، آزاد پوست ماهی هم مورد استفاده قرار می گرفت.

اما امروزه بیشتر از چوب گردو استفاده می شود چون مقاومت لازم را دارد و مناسب تر است. طی آزمایشی که انجام دادم فشاری که از ناحیه سیم ها و از طرفین به سنتور سل کوک وارد می شود حدود ۱ تن است و چوب نرم و معمولی نمی تواند این مقدار فشار را دوام آورد. در ایران بیش از ۲۵۰۰ نوع چوب گردو داریم که من در سازهایم بیشتر از چوب گردوهای مناطق کوهستانی با خاک سیاه ، استفاده می کنم. چرا که چوب گردو سفید در شمال ایران مورد حمله پروانه های چوب خوار یا همان پت ها قرار می گیرد اما چوب گردو سیاه بخاطر صمغ تلخی که دارد کمتر در معرض این خطر است و دوام بیشتری دارد.

نوع بافت چوب در صدای ساز تاثیر زیادی دارد.هر چه بافت های چوب پیچیده تر باشند تلطیف صدای بهتری خواهیم داشت و در چوب هایی که بافت منظم دارند متاسفانه پدیده تشدید بوجود می آید و صدای ساز از حالت مطلوب خارج می شود. چوب گردو های کوهستانی تویسرکان و خمسار و سنندج از بهترین چوب های موجود است. البته چوب افرای مخملی یا افرای مازندران هم برای ساخت سنتور مناسب است ولی مقاومتی چون گردو ندارد اما در عوض صدا را لطیف و مطلوب می کند.ترکیب این دو یعنی گردو و افرا در ساخت ساز موجب تامین استحکام کافی و ایجاد صدای لطیف خواهد شد.

سعید کمالی دهقان

سعید کمالی دهقان

دیدگاه ها ۳۵

  • باسلام و تشکر از ارائه این مطلب ارزنده
    اگه لطف کنید آدرس ایمیل و یا تلفن وآدرسی که بشه بااستاد سالاری ارتباط داشت رو برام ایمیل کنید ممنون میشم

  • با عرض ادب و احترام

    در صورت امکان لطف بفرمایید و آدرس جناب سالاری را از طریق ایمیلی که حضورتان تقدیم می کنم به بنده منعکس فرمایید. پیشاپیش از لطف شما سپاسگزار و ممنونم.

    با احترام مجدد
    ابوطالب خدادادی

  • داریوش خان سالاری . جواد طلوعی هستم برات آرزوی موفقیت و تندرستی دارم .
    همیشه از دیدن پیشرفتهای تو خوشحال میشم .

  • با سلام و عرض ادب خدمت شما .آدرس و یا ایمیل و یا شماره تماسی از استاد سالاری میخواستم . اگر محبت کنید ممنونتان میشوم . به امید موفقیتهای روز افزون شما .
    کمیل حسن بیگی.

  • با عرض سلام
    بسیار متشکریم از مطلب مفیدتان
    خواهشمندم آدرس استاد را به ایمیل من ارسال فرمائید
    ضمنا بازار سازهای ایرانی آشفته است چنین مطالبی واقعا مفید ولازم است

  • سلامباتشکرازمقالات آموزنده شما در خواست دارم یک راه ارتباطی باآقای سالاری را برایم ارسال کنید تلفن یا ایمیل…
    سپاسگزارم

  • salam mamnoon hz inke khastid nazar bedam.
    man pedaram najare khodam najaram pedarbozorgam ham najar bode man mikham ye santor besazam mishe olgosha be man bedid

  • با سلام
    لطفا آدرس یا تلفن آقای سالاری را بفرمائید تا برای سفارش ساز با ایشان ارتباط برقرار کنم

    متشکرم

  • با عرض ادب و احترام

    در صورت امکان لطف بفرمایید و آدرس یاایمیل جناب سالاری را از طریق ایمیلی که حضورتان تقدیم می کنم به بنده منعکس فرمایید. پیشاپیش از لطف شما سپاسگزار و ممنونم.(محمد جلینی از مشهد)

    http://www.joleiny@yahoo.com

  • با سلام
    من حدود ۵ سال است که هنرجوی سنتور هستم.
    در حال حاضر متاسفانه سازهای سالاری از کیفیت خوبی برخوردار نیستند و کارگران افغانی این سازها را درست کرده و فقط استاد سالاری نظارت میکنند

  • با سلام و عرض ارادت

    در صورت امکان لطف بفرمایید و آدرس یا تلفن و یا آدرس ایمیل جناب سالاری را جهت تهیه ساز از ایشان از طریق ایمیلی که حضورتان تقدیم می کنم به بنده منعکس فرمایید. پیشاپیش از لطف شما سپاسگزار و ممنونم.

    با احترام مجدد

    ارادتمند سیامک یداللهی

  • با سلام و عرض ارادت

    در صورت امکان لطف بفرمایید و آدرس یا تلفن و یا آدرس ایمیل جناب سالاری را جهت تهیه ساز از ایشان از طریق ایمیلی که حضورتان تقدیم می کنم به بنده منعکس فرمایید. پیشاپیش از لطف شما سپاسگزار و ممنونم.

    با احترام مجدد

    ارادتمند حمید نوری

  • متسفانه ساز های سالاری دیگر مثل سابق نیست جدیدا خیلی بازی کار میکنند و سازهایشان کیفیت گذشته را ندارد حیف شد سالاری قبلا عالی بود اما جدید ….شاید به دلیل بالا رفتن سن ایشان هم باشد.
    در کل بنده پیشنهاد نمی کنم سازهای جدید ایشان را تهیه کنید اگر سازی از ایشان از سال ۸۵ به قبل تهیه کنید عالیست…

  • جناب سالاری حالا که سیم قرمز گران شده میگوید سیم فولادی به کار میبریم.یکبار چوب گردو برای ایشان برده بودم ایشان فرمودند حداکثر چوب هفت تومانی برای من بیاور اینها گران است.

  • سلام و درود بر دوستان. اگر میشه یک آدرس یا تلفن یا ایمیل ایشون رو برام ایمیل کنید.متشکرم. راستی ایشون در کدام استان حضور دارند؟

  • باسلام
    متاسفانه سازهای استاد سالاری از کیفیت خوبی برخوردار نیستند و ایشان تنها به فکر تجارتشون هستند.سازی را که من تهیه کرده بودم هیچکدام از استاد وحتی هنرجویان سنتور قبول نداشتند. ایکاش موسسه ویا سازمانی این مسئله را کنترل می کرد تا هموطنان عزیز ما با این مشکلات روبرو نشوند . سازها بسیار گران و بی ارزش هستند. وفکر میکنم که آقای سالاری تنها آنها را در زمان تحویل به هنرجو کوک می کند و در زمینه ساخت هیچ کنترلی ندارند.

  • سلام استاد،میشه از خود کارگاه ساز تهیه کرد و تفاوت قیمت ساز بین کارگاه و مغازه چقدره؟ متشکر

  • با سلام خدمت دوستان من فکر میکنم ساخت ساز باید با دل انجام بشه تا خوش صدا بشه من و دوستم که هر دودچار اسیب نخاعی شدیم اقدام به ساخت سنتورکردیم وبعد از ساخت چند ساز تعجب اساتید روبرانگیخته درست کم ساز میسازیم ولی از لحاظ صدا مطلوبه
    http://khabarfarsi.com/ext/986750

  • ساز های سالاری دیگه ارزش خرید نداره متاسفانه کیفیت سازهاشون شدیدا پایین امده صدای دهی متوسط رو به پایین و چوب نامناسب و طاب براداشتن صفحه از معایب سازهای ایشونه…اگر ساز دسته دوم زیر سال ۸۳ ۸۴ از ایشون پیدا کردید بخرید ولی سازهای بعد از سال ۸۵ بی ارزشند و متاسفانه هر روز نیز کیفیت سازهاشون پایین تر هم میاد دلیلش هم استفاده از چوب های کردو نا مناسب و مرطوب و تازه برش خورده و همینطور استفاده از کارگرها نا بالد برای ساخت ساز هستش

  • اقا یه همه میگم.اقای سالاری هر سازیرو به هرکس نمیده.من خودم ساز۵۰۰هزاتومنی از ایشان دارم الان ۴ملیون مشتری داره.ولی نمیدمش.بازم ازایشون ساز ۳ ملیونی دیدم ۵۰ هزارتومنم از نظر من نمی ارزه.پس تا وقتی نمیدونیم حرف نزنیم…………………

  • همه سازهاشون به این کیفیتی که عنوان کردن (۳ بار کوک در یک سال!!!!) نیستن و سازهای اساتید اردوان و پشنگ کامکار و دکتر پویا سرایی از سازهای غفار پور و ناظمی هستند غالبا.

  • با احترام
    بنده بعنوان کسی که در زمینه ساخت سنتور سال هاست کار میکنم در خصوص کوک ساز سنتور به استحضار می رساند:

    با توجه به قانون فیزیک که گرما و سرما در فلزات اثر مستقیم در کوچک شدن و بزرگ شدم اجسام وجود دارد طرح این موضوع که سیم های سنتور در سال سه بار کوک لازم دارن عوام فریبی می باشد . از طرفی ضربه های وارد شده به سیم ها در هنگام نواختن ساز نیز ممکن است کوک ساز را تغییر نماید .
    واقعیت این است که بهتر است بجای این بازار گرمی ها جهت فروش بیشتر ؛از ویژگی های دیگر ساز سنتور مثل نوع چوب کیفیت ساخت و صدا دهی و ….اطلاع رسانی گردد .
    تشکر
    مصطفی سنایی همدان

بیشتر بحث شده است