سقوط اضطراری! (۲)

“بخت سرکش” تصنیف دوم این کاست و بر روی شعر مشهور حافظ با مطلع “عیشم مدام است از لعل دلخواه …”
ساخته شده که با اینکه در میان دیگر تصانیف این آلبوم جایگاه والاتری دارد، اما بیشتر حال تصانیف ضعیف کار و عملی- که آهنگساز روی ریتمی که شعر القاء می کند بر گوشه های مختلف ملودی سازی می کند- را دارد.

پس از این تصنیف تکنوازی کوتاه تار را می شنویم که در انتهای روی اول کاست قرار دارد؛ این تکنوازی تشکیل شده از چند جمله آوازی کوتاه پس از آن روی A پایان می یابد! (البته واضح است که درCDاین آلبوم چنین نیست)

قسمت بعدی چهارمضراب مخالف است که با آواز همراه می شود و ضربی مخالف سه گاه”درخیال” را تداعی می کند، که البته به آن قدرت نیست. تصنیف “مست نگاه” سومین تصنیف این آلبوم که باز در مخالف سه گاه اجرا شده در سبک تصانیف یاد شده ضرابیان است که سالها پیش با خوانندگی علیرضا افتخاری ضبط شده بود.

پس از این تصنیف آواز “دریای دل” که با نی بهروز الوندی پور و کمانچه سینا جهان آبادی اجرا شده را می شنویم این آواز با اینکه جملات مثنوی سه گاه در آن تا حدی تکراری به نظر می رسد، ولی پخته و روان است و می تواند امتیازی در کارنامه هنری هر سه آنها باشد.

تصنیف “بت عاشقان” قطعه پایانی این آلبوم است که یک نمونه کامل تصنیف سازی شبه کار و عملی ضرابیان است، مخصوصا” در شعر هم دچار ضعف است. این دست تصانیف ضرابیان بیشتر بازی با ریتم روی ملودیهای ساده و غیر متعارف است.

آهنگسازی های اینچنینی در آثار جلیل عندلیبی هم دیده می شود. جالب است که ضرابیان و عندلیبی از چند نظر به هم شباهت دارند اول اینکه هردو نوازنده سنتور هستند ولی کمتر در آثارشان تکنوازی می کنند، دوم هر دو شاگرد آهنگسازان کلاسیک کار بزرگ ایرانی هستند(منظور کلاسیک غربی است) ولی گاهی تصانیف وقطعاتی ابتدایی می سازند، سوم هردو به استادی در موسیقی ایرانی مشهورند و آثار قدرتمندی دارند ولی گاهی بقدری آثار ضعیف تولید می کنند که شنونده به سابقه هنری آنها شک می کند و چهارم هر دو طبع شعر هم دارند ولی بسیار پیش پا افتاده شعر می گویند!

یکی از نقاط قوت شوق دوست جواب آوازهای شهرام میرجلالی است. میرجلالی نوازنده عود، تار و سازنده تار است. جواب آوازهای این اثر هم مانند نواخته های سابق میرجلالی یکدست و پخته است؛ البته در این کار روانی میرجلالی روی جملات آوازی نمود بیشتری نسبت به کارهای قبلی او دارد.
قسمت زیادی از جملات آوازیی که میرجلالی در تارنوازیش استفاده می کند قبلا” توسط جلیل شهناز(که میرجلالی خود از محضر او بهره گرفته است) و نیز فرهنگ شریف شنیده شده؛ در واقع تارنوازی او ترکیبی از تارنوازیهای جلیل شهناز و فرهنگ شریف و جملات شخصی خودش است. گذشته از این میرجلالی جزو بهترین تارسازان تاریخ موسیقی ایران بشمار می رود که این موضوع موجب شناخت بسیار عالی او از صدای تار (مخصوصا”صدا گیری از تار هنگام اجرا ) شده است.

به قسمتی از ساز و آواز شهرام میرجلالی و همایون شجریان توجه کنید.

“شوق دوست” با اینکه ارکستر نسبتا” بزرگی دارد به اصطلاح تنظیم پیچیده ای ندارد و ارکستر بجز چند قسمت کوتاه وارد حیطه چند صدایی نمی شود. این سئوال در ذهن شنونده ای که به جلد اثر نگاه می کند بوجود می آید که واقعا” کارایی این تعداد ساز فقط برای حجم صداست؟

البته نسبت تعداد نوازندگان گروه سماع به تنظیم موسیقی آن، در مقابل کارهایی مانند “به یاد طاهرزاده” منطقی تر به نظر می رسد!

روی هم رفته شوق دوست بدون داشتن قسمتهای آوازی چندان اثر شنیدنی نیست و حرف خاصی برای گفتن ندارد.

در مصاحبه ای که اخیرا” با همایون شجریان شده چنین احساس می شود که او خود را مقید به ارائه سالی حداقل یک آلبوم می داند. البته در تولید سالی یک آلبوم و حتی بیست آلبوم هیچ اشکالی نیست بلکه برای رشد موسیقی بسیار هم مثبت است، اما به شرط آنکه دارای کیفیت باشد.

دلیل انتظاراتی که مخاطبان از هنرمندان برای تولید فراوان اثر دارند را باید در خود هنرمندان جستجو کرد، همین انتظارات است که باعث می شود هنرمند بیش از حد توانش به تولید موسیقی بپردازد و آثار کم مایه ای تولید کند. اگر این انتظار در مخاطبان بوجود نیامده بود هیچگاه کاستی عجولانه و کم کیفیت وارد بازار نمی شد.

باید قبول کرد که خلق موسیقی کاشت گندم نیست که برداشت سال آینده آن قابل پیش بینی باشد و نباید فراموش کرد که هنرمندانی چون حسین دهلوی فقط به دو کاست با ارزش خود بسنده کرده اند…