کیوان پهلوان
نوروزخوان‌ها آمدن فصل بهار و عید نوروز را به مردم با شعر و آواز نوید می‌دهند و مردم را به امید و شادی دعوت می‌کنند. مردم هم برای قدردانی از نوروزخوان‌ها همواره تحفه‌ای به صورت پول، لباس و یا شیرینی به این افراد هدیه می‌دهند. نوروز خوان‌ها در اغلب مناطق ایران لباس‌های ساده و در برخی شهرهای کشورمان لباس‌های محلی بر تن می‌کنند و یک چوب دستی و کوله پشتی همراه خود دارند، نوروز خوان‌ها با زدن چوب دستی خود بر زمین مردم را از آمدن خود به کوچه و محله با خبر می‌کنند و هدیه‌های مردم را در کوله پشتی همراه خود می‌گذارند.
شهرها و روستاهای استان‌های گیلان و مازندران هم در شمال کشور جز مناطقی هستند که مردم محلی مراسم نوروز خوانی را در آنجا برگزار می‌کردند. مرحوم «حسن مشحون» درباره تاریخچه مراسم نوروز خوانی در کتاب “تاریخ موسیقی ایران” چنین نوشته است: «سرودهای نوروزی که با آهنگ مخصوص در مازندران و گرگان در پیشواز سال نو و نوروز می‌خوانند، ظاهرا سابقه بسیار قدیمی دارد. اشعار قدیمی آن را ایرانیان پس از اسلام فراموش یا دگرگون کردند و اکنون اصل آن‌ها در دسترس نیست، لیکن از مضمون برگردان و موضوع آن می‌توان دریافت که از یادگاری‌های پیش از اسلام است.»
نوروز خوانی را میراث موسیقی پیش از اسلام می‌دانند که با ستایش اهورامزدا، توصیف طبیعت و زیبایی بهار و ستایش شاهان و امیران همراه بوده است و به نوعی برای شاد کردن مردم این مراسم را اجرا می‌کردند تا پس از روزهای سخت زمستان مردم بتوانند شور و اشتیاق زندگی و تازه شدن فصل را دوباره در کنار هم تجربه کنند. اشعار مراسم نوروز خوانی همواره شاد و امید بخش بوده ولی مفاهیم آن در طول تاریخ تغییرات زیادی داشته و شکل امروزی آن با مفاهیم مذهبی و روایات اسلامی و به ویژه مذهب شیعه عجین شده است.
در گذشته های دور و پیش از ورود اسلام به ایران مضمون اشعار مراسم نوروز خوانی فقط مربوط به فصل بهار و در ستایش امیران زمانه بود، اما با ورود اسلام و مذهب شیعه به کشور اشعار این مراسم هم تغییر کرد. به ویژه پس از دوره حکومت صفویه نوروزخوانی شکل شیعی یافت و ۱۲ نام امامان نیز در اشعار گفته می شد.
باید گفت که اشعار و ساختار نوروزخوانی پس از صفویه کاملا شکل شیعی یافت و در بسیاری از مناطق ایران به دلیل شیعه نبودن نوروزخوانی هم از بین رفت. گیلان و مازندران و مناطق اطراف البرز به دلیل علوی بودن به راحتی توانستند شیعه ۱۲ امامی صفویه را بپذیرند و این چنین شد که با ورود بسیار طبیعی اشعار مذهبی ۱۲ امامی، ۳۰۰ – ۴۰۰ سال است که این اشعار و همچنین موسیقی و فرهنگ نوروزخوانی مانده است.
در حال حاضر در اشعار بیشتر نوروز خوان‌ها می‌توان مفاهیمی از قبیل ستایش خدا و مدح ائمه معصومین (ع) را هم شنید. نوروز خوان‌ها اشعار خود را معمولا به زبان محلی و گویش سنتی مردم منطقه می‌خوانند و مراحل و شیوه اجرای آن در نقاط مختلف ایران با یکدیگر تفاوت دارد.
۱ نظر