مهران نحوی
پیشنهادهایی برای استادان موسیقی ایرانی
استادان به‌عنوان عنصر کلیدی در مسیر آموزش موسیقی، می‌توانند نقش مهمی در احیای سنت‌های مشارکتی و تلفیق آن با الگوهای آموزشی امروز ایفا کنند. بر اساس یافته‌های این پژوهش، پیشنهادهای زیر برای استادان مطرح می‌شود:
- برنامه‌ریزی منظم جلسات گروهی: استادان می‌توانند با سازماندهی دوره‌های هم‌نواز%Dی: استادان می‌توانند ب%جویان فرصت تمرین گروهی، شنود فعال و اجرای مشارکتی بدهند.
- توجه به دینامیک گروه: شناسایی نقش‌ها در گروه، پرورش تعامل سالم، و ایجاد حس مسئولیت مشترک از جمله مواردی است که در تشکیل یک گروه موفق تأثیرگذار است.
- هدایت انعطاف‌پذیر و کم‌مداخله: در کلاس‌های هم‌نوازی، نقش استاد بیشتر تسهیل‌گر و ناظر است تا هدایت‌گر مستقیم؛ فضایی که در آن هنرجویان امکان تجربه، اشتباه و اصلاح خود را دارند.
- تنظیم رپرتوار مناسب: انتخاب قطعاتی که از نظر فنی قابل اجرا برای گروه و از نظر موسیقایی متنوع و انگیزشی باشند، عاملی تعیین‌کننده در موفقیت کلاس‌های هم‌نوازی است.
پیشنهادهایی برای آموزشگاه‌های موسیقی
نهادهای آموزشی، به‌ویژه آموزشگاه‌های موسیقی، نقش مهمی در نهادینه‌سازی هم‌نوازی دارند. بر اساس یافته‌های پژوهش، پیشنهادهای زیر مطرح می‌شود:
- طراحی دوره‌های ثابت هم‌نوازی: آموزشگاه‌ها می‌توانند دوره‌هایی با زمان‌بندی منظم (هفتگی یا دوهفته‌یک‌بار) برای هم‌نوازی هنرجویان طراحی کنند. این دوره‌ها می‌تواند در قالب سطوح مختلف مهارتی برگزار شود.
- تهیه فضای مناسب برای تمرین گروهی: فراهم‌سازی سالن‌های تمرین با امکانات پایه (مانند آکوستیک مناسب، صندلی‌های چیده‌شده برای گروه و ابزار ضبط) از الزامات اجرای مؤثر کلاس‌های گروهی است.
- تشویق مشارکت هنرجویان در اجراهای جمعی: آموزشگاه‌ها می‌توانند با برگزاری کنسرت‌های کوچک داخلی یا گروه‌نوازی‌های مناسبتی، انگیزش و حس پیشرفت هنرجویان را تقویت کنند.
- آموزش استادان برای هدایت گروه‌ها: پیشنهاد می‌شود دوره‌های کوتاه‌مدت یا کارگاه‌هایی برای استادان جهت آموزش نحوه‌ی مدیریت کلاس‌های هم‌نوازی برگزار شود.
افق‌های پژوهشی آینده
با وجود یافته‌های غنی این پژوهش، هنوز سؤالات و موضوعاتی باقی‌ست که نیازمند مطالعه بیشتر است. پیشنهادهای زیر به‌عنوان مسیرهای پژوهشی آتی مطرح می‌شود:
- بررسی تأثیر هم‌نوازی در سازهای دیگر: پژوهش حاضر محدود به سازهای تار و سه‌تار بود. بررسی اثر هم‌نوازی در سازهایی چون سنتور، کمانچه یا سازهای کوبه‌ای، می‌تواند درک کامل‌تری از نقش هم‌نوازی ارائه دهد.
- تحلیل تجربیات هنرجویان در گروه‌های سنی مختلف: پژوهش در گروه‌های سنی نوجوان، جوان، یا سالمند می‌تواند تفاوت‌های ادراکی، روانی و آموزشی در تجربه هم‌نوازی را روشن کند.
- مطالعات طولی در بستر آموزشگاهی: پیگیری عملکرد و تجربه هنرجویان در طول یک سال یا بیشتر، اطلاعات دقیق‌تری درباره پایداری اثرات هم‌نوازی بر مهارت‌ها ارائه خواهد کرد.
- بررسی نقش هم‌نوازی در خلق موسیقی بداهه یا گروهی: مطالعه‌ی تأثیر هم‌نوازی بر خلاقیت، بداهه‌نوازی و ارتباط موسیقایی میان اعضای گروه، یکی از زمینه‌های بکر در موسیقی ایرانی است.
سخن پایانی
پژوهش حاضر نشان داد که کلاس‌های هم‌نوازی نه‌فقط فضایی برای تمرین گروهی، بلکه بستری برای یادگیری اجتماعی، درونی‌سازی مفاهیم موسیقایی و تجربه‌ای انسانی از هنر شنیدن و هماهنگ شدن با دیگری است. آموزش موسیقی ایرانی، اگرچه از سنت‌های پربار فردگرایانه برخوردار است، اما می‌تواند با بازگشت به مفهوم جمعی موسیقی، غنای تازه‌ای به مسیر یادگیری بیفزاید.
هم‌نوازی می‌تواند پلی باشد میان تکنیک و تجربه، میان فرد و جمع، و میان آموزش و هنر. فراهم کردن این تجربه، نه تنها در تربیت هنرمندانی شنواتر و هماهنگ‌تر نقش دارد، بلکه گامی ضروری برای ارتقاء کیفیت آموزش موسیقی ایرانی در قرن جدید است.
منابع
منابع فارسی
آذربایجانی، م.، و شریعتمداری، م. (۱۳۹۴). مبانی روان‌شناسی یادگیری بزرگسالان. تهران: سمت.
اسکندری، ب. (۱۳۹۷). تحلیل تجربیات یادگیری گروهی در کلاس‌های موسیقی ایرانی. پژوهشنامه هنرهای اجرایی، ۵(۲) ۴۵–۶۴.
توحیدی، ر. (۱۳۹۶). روان‌شناسی موسیقی. تهران: نشر قطره.
حسینی، ن. (۱۴۰۰). تأثیر کلاس‌های گروه‌نوازی بر انگیزه هنرجویان موسیقی در آموزشگاه‌های تهران. پژوهش‌های نوین در هنر و آموزش، ۳(۱)، ۸۷–۱۰۱.
رحیمی، ک. (۱۳۹۸). تحلیل پدیدارشناختی تجربه نوازندگی گروهی در موسیقی ایرانی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر تهران.
زارع، م. (۱۴۰۱). نقش شنود گروهی در ارتقاء مهارت‌های موسیقایی هنرجویان. مطالعات هنر و جامعه، ۹(۴) ۱۱۵–۱۳۴.
شفیعی، س. (۱۳۹۵). مبانی آموزش موسیقی دستگاهی ایران. تهران: ماهور.
کریمی، ب. (۱۳۹۹). آموزش مشارکتی در موسیقی: مقایسه مدل استاد–شاگردی و یادگیری گروهی. فصلنامه آموزش هنر، ۶(۲) ۵۶–۷۲.
منابع انگلیسی
Bandura, A. (1977). Social learning theory. Prentice Hall.
Benson, C. (2011). The effect of ensemble participation on student motivation in music. Music Education Research, 13(۲), ۱۵۷–۱۷۸. https://doi.org/10.1080/14613808.2011.577767
Creech, A., & Hallam, S. (2011). Learning a musical instrument: The influence of interpersonal interaction. Psychology of Music, 39(۱), ۱۰۲–۱۲۲. https://doi.org/10.1177/0305735609348777
Davidson, J. W., & Good, J. M. (2002). Social and musical coordination between members of a string quartet: An exploratory study. Psychology of Music, 30(۲), ۱۸۶–۲۰۱. https://doi.org/10.1177/0305735602302005
Hallam, S. (2010). The power of music: Its impact on the intellectual, social and personal development of children and young people. International Journal of Music Education, 28(۳), ۲۶۹–۲۸۹. https://doi.org/10.1177/0255761410370658
King, A. (2006). Group music making in music education: Practice and potential. International Journal of Music Education, 24(۲), ۱۱۹–۱۳۴. https://doi.org/10.1177/0255761406065470
Knowles, M. S., Holton, E. F., & Swanson, R. A. (2015). The adult learner: The definitive classic in adult education and human resource development (8th ed.). Routledge.
McPherson, G. E., & Welch, G. F. (Eds.). (2012). The Oxford handbook of music education (Vol. 1). Oxford University Press.
Sawyer, R. K. (2007). Group creativity: Music, theater, collaboration. Psychology Press.
Small, C. (1998). Musicking: The meanings of performing and listening. Wesleyan University Press.
Vygotsky, L. S. (1978). Mind in society: The development of higher psychological processes. Harvard University Press.
Woody, R. H. (2004). Explaining expressive performance: The influence of temperament, practice, and teacher feedback. Journal of Research in Music Education, 52(۱), ۱۳–۲۳. https://doi.org/10.2307/3345527
۱ نظر