حمید فراهانی
همچنین مقاله‌ای با عنوان نماد و خاستگاه آن در شعر نیما یوشیج نوشته محمدجعفر یاحقی و احمد سنچولی، به بررسی نمادهای طبیعی و شخصی در شعر نیما پرداخته است. نویسندگان بر این باورند که این نمادها از محیط زیستی شاعر نشأت گرفته‌اند و حضور برجسته‌ی آن‌ها از شعر «ققنوس» به بعد در آثار نیما مشهود است.
در مقاله‌ای از آسیه رحمانی با عنوان اصطلاحات موسیقایی در شعر حافظ (منتشرشده در ۲۴ تیر ۱۴۰۲)، نویسنده به معرفی و شرح اصطلاحات و سازهای موسیقی در اشعار حافظ پرداخته و برای تبیین معنای این اصطلاحات، از منابعی همچون فرهنگ فارسی (معین)، حافظ‌نامه (خرمشاهی) و رباب رومی (مهدی ستایشگر) استفاده کرده است. این مقاله به‌ویژه از آن جهت اهمیت دارد که با موضوع پژوهش حاضر هم‌پوشانی‌هایی دارد.
از دیگر پژوهش‌های موفق در این زمینه، می‌توان به مقاله‌ای از فاطمه روستایی در مجله جام ادب اشاره کرد که به بررسی نمادهای موسیقایی در شعر مولانا پرداخته است. در این مقاله، نویسنده پس از طرح موضوع عرفان و تصوف در شعر مولوی، به معرفی و تحلیل ۳۸ اصطلاح موسیقایی به‌کاررفته در دیوان او می‌پردازد و معانی و منابع آن‌ها را نیز مشخص می‌کند.
در نهایت، مقاله‌ای پژوهشی از مریم محمودی، منتشرشده در سال ۱۳۸۷ در نشریه دانشگاه آزاد مشهد، شماره ۲۰، عطار نیشابوری را یکی از پیشگامان بزرگ شعر عرفانی معرفی کرده است. نویسنده قالب غزل را با توجه به غنای محتوایی آن، مناسب برای مفاهیم عرفانی می‌داند. در این مقاله، سه نوع موسیقی برای شعر عطار برشمرده شده است: عروض، بدیع و ردیف و قافیه، که تحلیل آن‌ها به‌تفصیل انجام شده است.
در جمع‌بندی این بخش، باید اشاره کرد که با وجود بررسی‌های گسترده، تنها دو یا سه مقاله از نظر فرم و محتوا با پژوهش حاضر شباهت قابل‌توجهی داشته‌اند. سایر مقالات یا به‌طور مجزا به نماد یا به موسیقی شعر پرداخته‌اند، اما تحلیل «نمادهای موسیقایی» به‌ندرت و تنها در مواردی معدود انجام شده است. این امر نشان می‌دهد که حوزه‌ی مورد نظر این تحقیق، هنوز نیازمند واکاوی عمیق‌تر و مطالعات دقیق‌تری است.
مبانی نظری
در این پژوهش، مبانی نظری پیرامون «نمادهای موسیقایی در شعر شاعران کلاسیک فارسی» مورد بررسی قرار می‌گیرد. شعر کلاسیک فارسی، با ساختار زبانی و معنایی پیچیده خود، از دیرباز شامل واژگان و نمادهایی است که نقش برجسته‌ای در انتقال مفاهیم عرفانی، اجتماعی و فرهنگی دارند (موسوی، ۱۳۹۵، ص. ۱۲۳). در این میان، اصطلاحات موسیقایی نه تنها به معنای صریح خود یعنی سازها و نغمه‌ها محدود نمی‌شوند، بلکه بار معنایی استعاری و نمادین فراوانی را به همراه دارند که به غنای معنایی شعر می‌افزایند (هاشمی، ۱۳۹۸، ص. ۸۷).
۱ نظر