علیرضا میرعلی نقی
آثار برجای مانده از ویولن‌نواز و نغمه‌پرداز نامی عصر ما استاد همایون خرم با برخورداری از استقبالی ورای حد تصور (در قیاس با سرنوشت آثار ماندگار دیگر هنرمندان هم نسلش) در اجراهایی متنوع چه از لحاظ تنظیم ارکسترال با محوریت هارمونی و سازبندی و جه جایگزینی کلامی تازه و نیز خوانندگانی متفاوت صدرنشین مجموعه عظیم موسیقی‌های با کدام در هفتاد سال اخیر شناخته می‌شود.
این حد از استقبال و ماندگاری، به ویژه در سی سال گذشته حتی برای آفریننده آن آثار نیز دور از انتظار بود، او برای بسیاری از ساخته‌های خود مصرفی در حدود همان پسندهای زمان ساخت‌شان را حدس می‌زد و مخاطبانش مردمانی بودند که حاصل آفرینش‌های هنری در حوزه کلام ملحون را از مجرای یگانه رسانه فراگیر در کل کشور (رادیو) می‌شنیدند و با ترانه‌ها خاطره‌ها می‌ساختند.
رمانتیسم مخصوص موسیقی شهری معاصر همزمان با پیدایش طبقه متوسط جدید در جامعه ایران متولد شده بود و موسیقی‌دانان معروف رادیویی در کار تامین نیازهای عاطفی/روانی این قشر نوپا بودند ابتدا مجید وفادار و بعد، مهدی خالدی و سپس همایون خرم که از سال ۱۳۳۴ حضور خود به عنوان نواپرداز و نوازنده را اعلام کرد و تا پایان عمر با جدیت و بی‌وقفه ادامه داد اما امروز ساخته‌های او جایگاهی مانند آثار کلاسیک یافته‌اند و بسی بیش از دوران گذشته اجرا می‌شوند.
دوره ۲۵ ساله نخست در فعالیت او مقارن با عصر زرین تولید ترانه در موسیقی شهری ایران بود. اما آنچه که همایون خرم را بر مسندی مخصوص نشانده، سلسله‌ای از خصوصیات ممتاز است از یک عمر آموختن و استاد دیدن در موسیقی و ادبیات تا ذکاوت کم نظیر در شناخت عوامل موثر برای تعالی در ساخت و ادراک دقیق در زمان مناسب برای ساخت و ارائه تربیت مستحکم اخلاقی (برخاسته از خانواده) بهره وری هوشمندانه از علومی چون ریاضی و مهندسی در جهت اعتلای ساختار آثار خود درون بینی عمیق و استعداد درک مفاهیم معنوی که تاثیرگذاری آثار او را تثبیت کرد همه و همه وجود هنری و انسانی او را لایه لایه ساخت و در گذر زمان شکل داد.
شیوه معاش وی برآمده از تحصیلات مهندسی‌اش این فراغت بال را به او داد که فارغ از اضطرارهای معمول زندگی اهل موسیقی بیافریند و زیر فشار سفارش کسی یا جایی نباشد. با این حال هم کیفیت و هم کمیت کارنامه او شگفت‌آور و بی‌بدیل است. برای نمونه تنها برای یکی از خوانندگان مورد علاقه‌اش بیش از یکصد اثر ساخته است. آثار اجرا نشده او بسیارند و تا سال‌ها برای کشف و کار جا دارند خوانندگان بسیاری، گوی هنر خود را در میدان همایون خرم زده‌اند و با اجرای آن آثار ماندگار بخت خود را آزموده‌اند.
استاد همایون خرم جز در قالب ترانه اثری نساخت، او از کلاسیسیم مکتب استاد ابوالحسن صبا برآمد و ضمن حفظ پیوند وفادارانه‌اش با آن طلایه‌دار رمانتیسم ویژه خود نیز شد. ساخته‌های او برخی در امتداد مستقیم موسیقی دستگاهی و بعضی دیگر، تحول یافته‌اند و در بسیاری از آنها می‌توان ساختاربندی دقیق و تفکر منطقی را در تلاقی مجذوب کننده‌ای با شهود تاب و لحظه‌هایی هوش ربا از غافلگیری‌هایی عالی شنید و بارها شنید.
بنیاد فرهنگی هنری رودکی با آمیزه ای از مسئولیت و شناخت، امکان ممتازی برای ورود به دنیای زیبای موسیقی این استاد بی‌بدیل را فراهم کرده است. رهبر ارکستر، تنظیم کننده، سولیست و نیز خواننده آن هر سه در کار خود خبره و در سطح والا مورد احترام جامعه حرفه‌ای موسیقی هستند و ترجمانی توانا برای اجرا و شنیدن ساخته‌هایی از هنرمندی که زمانه، نفاست و عبار هنری عالی او را نشان داده است.
۱ نظر