چالش‌های یادگیری ساز در بزرگسالی (۱۴)

پیشنهادهایی برای استادان موسیقی

• صبوری در آموزش و اجتناب از مقایسه: هنرجویان بزرگسال معمولاً با سرعت کمتری یاد می‌گیرند و مقایسه آن‌ها با نوجوانان می‌تواند باعث ناامیدی شود. برخورد صبورانه و بدون قضاوت، زمینه‌ساز پیشرفت مستمر است.
• تقویت انگیزه با شناخت اهداف شخصی هنرجو: استادان می‌توانند در ابتدای آموزش، اهداف شخصی هنرجو را بشناسند و مسیر یادگیری را متناسب با آن تنظیم کنند. این کار باعث درونی‌تر شدن تجربه یادگیری می‌شود.
• ایجاد فضای امن روانی در کلاس: پرهیز از تمسخر، مقایسه یا تحقیر ناتوانی‌ها در یادگیری، از عوامل کلیدی موفقیت آموزشی است. هنرجویان بزرگسال بیش از تکنیک، نیازمند اطمینان خاطر هستند.
• تطبیق سبک تدریس با سبک یادگیری بزرگسالان: استفاده از روش‌های توضیحی، تحلیلی، شنیداری و مشارکتی به‌جای صرف تکرار یا تقلید می‌تواند برای بزرگسالان مؤثرتر باشد.

پیشنهادهایی برای سیاست‌گذاران فرهنگی و مدیران آموزشگاه‌ها

• تشکیل کلاس‌های ویژه بزرگسالان: جداسازی کلاس‌های بزرگسالان از نوجوانان یا جوانان، می‌تواند احساس تعلق و اعتماد به نفس بیشتری برای هنرجویان ایجاد کند.
• انعطاف در زمان‌بندی کلاس‌ها و تمرین‌ها: پیشنهاد می‌شود برنامه‌هایی با زمان‌های منعطف (مثلاً آخر هفته یا عصرها) برای بزرگسالان شاغل طراحی شود.
• تولید منابع آموزشی مناسب بزرگسالان: تدوین کتاب‌ها، جزوه‌ها و محتوای دیجیتال با زبانی ساده، روشن و قابل درک برای بزرگسالان، یک ضرورت آموزشی است.
• آگاهی‌بخشی فرهنگی درباره یادگیری در بزرگسالی: از طریق رسانه‌ها، جشنواره‌ها یا برنامه‌های هنری، می‌توان نگاه جامعه را نسبت به ارزش یادگیری در سنین بالا تغییر داد و به رسمیت شناختن این تجربه را تقویت کرد.

مسیرهای پژوهشی آینده
با توجه به محدودیت‌های پژوهش حاضر که تنها بر گروهی خاص از هنرجویان در یک محدوده سنی متمرکز بود، پیشنهاد می‌شود که پژوهش‌های آینده:

• به بررسی تجربه یادگیری در «گروه‌های سنی دیگر» (مثلاً ۵۰ سال به بالا یا سالمندان) بپردازند؛
• مقایسه‌ی بین «سازهای مختلف» (مانند سازهای زهی، بادی، کوبه‌ای) و چالش‌های ویژه‌ی هر یک را انجام دهند؛
• نقش «جنسیت» در تجربه یادگیری موسیقی در بزرگسالی را بررسی کنند؛
• مطالعات «طولی (طول زمان)» طراحی کنند تا مسیر پیشرفت، انگیزه‌ها و چالش‌های پایدار یا زودگذر را شناسایی کنند.

سخن پایانی
یادگیری موسیقی در بزرگسالی، تجربه‌ای منحصر‌به‌فرد و ژرف است که برخلاف نگاه‌های کلیشه‌ای، نه نشانه‌ی دیر بودن، بلکه نشانه‌ی بلوغ، آگاهی، و خواست انسانی برای رشد و بازسازی خویشتن است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که اگر فضا و ساختار مناسب فراهم شود، بزرگسالان می‌توانند نه‌تنها در مسیر یادگیری باقی بمانند، بلکه تجربه‌ای الهام‌بخش برای خود و اطرافیان‌شان رقم بزنند.

رسالت پژوهشگران، استادان، و نهادهای فرهنگی آن است که با فراهم‌کردن بستری حمایتی و آگاهانه، این مسیر را هموار کنند.

منابع

منابع فارسی

آذربایجانی، م.، و شریعتمداری، م. (۱۳۹۴) بانی روان‌شناسی یادگیری بزرگسالان. تهران: سمت.
اسکندری، ب. (۱۳۹۶). بررسی تأثیر آموزش موسیقی بر کیفیت زندگی سالمندان. فصلنامه هنر و جامعه، ۷(۲)، ۴۵–۶۲.
رضایی، س. (۱۴۰۰). نقش انگیزش در یادگیری موسیقی در بزرگسالی: مطالعه موردی آموزشگاه‌های تهران. پژوهش‌نامه موسیقی ایران، ۱۰(۱)، ۸۵–۱۰۲.
صفوت، د. (۱۳۸۶) موسیقی سنتی ایران. تهران: سروش.
کاظمی، ف. (۱۳۹۷). موانع یادگیری موسیقی در بزرگسالی: تحلیل پدیدارشناختی تجربه هنرجویان. فصلنامه پژوهش در هنر و روان‌شناسی، ۴(۲)، ۱۲۳–۱۴۰.
فردوسی‌پور، ن. (۱۳۹۸). یادگیری موسیقی در میانسالی؛ انگیزه یا درمان؟ مجله مطالعات هنر و سلامت، ۵(۱) ۲۹–۴۶.

منابع انگلیسی

Coffman, D. D. (2002). Music and adults: Educational practices and challenges. Music Education Research, 4(۲), ۲۱۱–۲۲۱. https://doi.org/10.1080/1461380022000011955
Creech, A., & Hallam, S. (2010). Learning a musical instrument in later life: The impact of starting age and practice. Psychology of Music, 38(۲), ۲۰۳–۲۱۹. https://doi.org/10.1177/0305735609341625
Csikszentmihalyi, M. (1990). Flow: The psychology of optimal experience. Harper & Row.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. Springer.
Hallam, S., & Creech, A. (2016). Music education in the 21st century in the United Kingdom: Achievements, analysis and aspirations. Institute of Education Press.
Knowles, M. S., Holton, E. F., & Swanson, R. A. (2015). The adult learner: The definitive classic in adult education and human resource development (8th ed.). Routledge.
Lehmann, A. C., Sloboda, J. A., & Woody, R. H. (2007). Psychology for musicians: Understanding and acquiring the skills. Oxford University Press.
Saarikallio, S. (2011). Music as emotional self-regulation throughout adulthood. Psychology of Music, 39(۳), ۳۰۷–۳۲۷. doi.org
Sloboda, J. A. (2005). Exploring the musical mind: Cognition, emotion, ability, function. Oxford University Press.
Taylor, J. A., & Dewhurst, S. A. (2019). Learning music in later life: A qualitative study of motivations and outcomes. International Journal of Music Education, 37(۳), ۳۴۵–۳۵۸. doi.org