فراز خنافری

سلطان جلال الدین حسین بن شیخ اویس بن جلایری راجع به تصنیف کردن این مستزاد از عبد القادر چنین می‌خواهد: «و قطعه‌ی خامس که مستزاد است (مراغی همان ۲۷۲) دوازده مقام و شش آوازه را لازم دار، چنان که میان هر دو پرده یک آوازه باشد. و هر آن‌چه از پرده‌ها باشد الفاظ و ارکان نقرات مقارن آن‌ها گردان و آن‌چه از آوازات باشند. و هر آوازه بر مصراعی شعر تقسیم کن. و این نوبت را در دایره‌ی ثقیل رمل بساز.»

در این نوشته سعی بر آن است که با مدد گرفتن از یکی از آثار عبدالقادر که کم و بیش با قطعیت می‌تواند باز‌خوانی شود حدس‌های معتبری در خصوص نحوه‌ی اجرای این مستزاد زده شده بتوان عملا یکی از نمونه‌های پرده‌گردانی قدیم را باز‌ نمود. پیش از پرداختن به خود اثر مروری گذرا بر برخی تعاریف بی‌فایده نیست

شک نیست که یکی از مهم‌ترین عوامل غنا و زیبایی موسیقی ایران، تنوع و گوناگونی مُد‌های تشکیل‌دهنده‌ی آن است که طی قرون و اعصار مختلف پدید آمده و فزونی گرفته است. این مُد‌ها اعم از مقامات و ادوار، آوازه‌ها و شعبات و در نظام ردیفی/دستگاهی گوشه‌ها، “Powers, Harold S. 2001; Mode” امکانات فوق العاده زیادی در اختیار موسیقی‌دان قرار می‌دهد و سیر افقی موسیقی به واسطه‌ی آن می‌تواند به غنایی هرچه تمام‌تر برسد. لیکن دو مساله در میان است که دستیابی به این گنجینه‌ی عظیم را با مشکلاتی مواجه نموده، یکی حذف و فراموش شدن بسیاری از مقامات و ادوار موسیقی قدیم، و دیگر (که تا اندازه‌ی زیادی می‌تواند نتیجه‌ی مساله‌ی نخست باشد) امکانات محدودی که در موسیقی ردیفی/دستگاهی برای انتقال از مُدی به مُدی پیشبینی شده است.