اشاره به اظهار نظرهای استاد روح الله خالقی تا همین جا کافی است. هر چه بود، هیچگاه این اظهار نظرها نوشته و چاپ نشد. طبع محافظه کار خالقی این کارها را زیاد خوش نداشت و استاد با همه پرحوصلگی، ننوشته است که اولاً چرا فواصل، این همه مهم هستند و سایر عناصر مهم نیستند، ثانیاً، اگر تقسیمات فرضی فواصل نت ها را هم می پذیرفتند، قطعات را چطور و برای چه نوع پیانویی می بایستی تنظیم می کردند؟ مگر نه این که قرار بوده قطعات برای پیانو و آواز تنظیم شود؟ پس قالب کار از همان اول مشخص بوده است و قواعدش هم طبق اصول بین المللی تنظیم شده و بین همه اهل موسیقی مشترک است. این، ابتدایی ترین پاسخی است که بعد از پنجاه سال به استاد فقید، روح الله خالقی می توان داد وگر نه بحث بسیار است که جای آن اینجا نیست.
در مقابل این جناح به اصطلاح «ملی گرا» که حفظ هویت ملی را با چسبیدن به سطحی ترین علایم ظاهریِ هنر، اشتباه کرده بودند، گروه بسیار اندک شمار دیگری هم وجود داشت که با شناخت عمیق از فرهنگ غرب و درک درست از اتنولوژی و برداشت مدرن از میراث قدیمی، به ما حصل کارها پرویز محمود و روبیک گریگوریان ایراداتی داشتند. ولی این ایرادات، برخاسته از بینش هنری بود نه عالِم نمایی. برجسته ترین اینان، صادق هدایت است که مشوق نسل مین باشیان-محمود، برای گرد آوری میراث ملی و ارائه آن با بیان مدرن بود و ذهن شگرف او، نکاتی را در می یافت که برای متخصصان موسیقی در جامعه امروز ایران نیز مایۀ شگفتی است؛ چه برسد به تهرانِ خرابِ پنجاه سال قبل که هر کاری در آن به خاطر تازگی اش «ارزش» می یافت. دوست جوان او مصطفی فرزانه، نویسنده کتاب شگفت آور «آشنایی با صادق هدایت»، راوی سحنان عجیب و تکان دهنده او از هزار توهای تاریک پنجاه سال قبل تا امروز است. فرزانه از قول هدایت نوشته:
«… به هر حال معلوم می شود که در آن زمان هم [مقصود قرن نوزدهم است] خاج پرستان [کنایه از اروپایی ها] بوده اند که چشم و گوش داشته اند و به این جور چیزها توجه می کرده اند. فقط ریخت مردم نبوده، موزیک قصه، زبان، لهجه ها، نژادها… ولی ما هنوز طرز کار شان را یاد نگرفته ایم… به جای تقلید سطحی باید اول رفت سراغ آنچه به طور “Authentique” (اصیل) وجود دارد. فاوست را گوته بر مبنای یک خیمه شب بازی آلمانی نوشته. موسیقی همین جور است. بتهوون و موتسارت و چایکوفسکی موزیک رقص و فولکلوریشان را مصرف کرده اند. سمفونی ششم بتهوون را درست گوش بده متوجه می شوی.
۱ نظر